ساختمان های چوبی/ کلبه چوبی

ساختمانهای چوبی

مقدمه:

پيش از به وجود آمدن خانه و مسكن از مصالح بنائي انسانهايي كه در كناره هاي جنگل زندگي مي كردند براي رهايي از خطر حيوانات از كلاف بندي هاي كوچك و بزرگ به شكل تركيبي از آلاچيق ساده و پوششهاي گياهي در جوانب آن جهت ديواره ها و بطور كلي سرپناه به وجود مي آورده اند تا از گزند حيوانات وحشي در امان باشند. پس از تكامل زندگي، معماري پديد آمده كه در شكلهاي مختلف و از مصالح گوناگون نظير سنگ، خشت و آجر جهت اسكلت سازي بنا در فرمهاي مطلوب استفاده شده است. به طور كلي بنا به موقعيت زمان و نسبت به نوع سليقه تزيينات در نماسازي داخلي و خارجي نيز به وجود آمده است.

در كاوشهاي باستان شناسي كه در طبقات سوم تپه هاي سيلك كاشان انجام شده، وجود پوششهاي سقف چوبي از معماري هزاره سوم قبل از ميلاد حكايت مي كند. همچنين در اكتشافات ديگر باستان شناسي كه از شهر سوخته در كناره رود هيرمند كه به علت وقوع زمين لرزه در زير خاك مدفون شده، سقفهاي چوبي و نعل درگاه دربها و پنجره ها و تيرهاي حمال و باربر در زير پله ها جهت استفادة طبقه دوم بناها از تكامل معماري و كاربرد موثر چوب سخن مي گويد.

در بسياري از مكتوبات محققان رشته هاي معماري جهان آمده است كه آثار تخت جمشيد و كاخهاي هفده گانه هخامنشي كه از آثار معماري عظيم در جهان مي باشد، حكايت از اين دارد كه در تعدادي از اين كاخها از ستونهاي چوبي مرتفع و قطور همراه با سرستونهاي جالب و كلاف كشي پلها سود برده  شده است و در پوششهاي سقف آنها نيز از چوبهاي مقاوم سدر و انواع ديگر به نام آسمانه استفاده گرديده.

در اين بناها تزيينات چوبي و كله گاوسازيها مورد توجه بوده. زيرا كه چوب هم مقاوم و هم شكل پذير مي باشد و اجراي آن در زمان كوتاه نسبت به انواع سنگي آن به وجود مي آيد. در كاخهاي ساساني از چوب در نماسازيهاي داخلي و دربهاي بزرگ و در كلاف بنديها و اجراي  طاقها استفاده شده است. در دوران صفويه از بناهاي چوبي و كلاف كشي آن جهت اسكلت بندي و سپس نماسازيهاي خارجي و در برخي موارد قسمتهاي داخلي نيز به شكلهاي مطلوب جهت كاخهاي عالي قاپو – چهل ستون و عمارت هشت بهشت در اصفهان استفاده شده.

علاوه بر استخوان بندي، از تزئينات بسيار زيباي چوبي در قابسازي سقفها به شكل كارهاي بسيار ظريف گره و همچنين پنجره هاي مشبك گره درودگران و درهاي منبت و معجرها (جانپناه) استفاده فراوان شده كه تا امروز باقي مانده و مانند گوهري بر تارك معماري جهان مي درخشد.

ايجاد ساختمانهاي چوبي در دورانهاي معاصر نيز به شكلهاي مختلف مورد توجه بوده است و در زمان حاضر بناهاي چوبي جدا از گرايشهاي سنتي ساخته مي شوند. ساكنين بومي در حواشي جنگل به علت وجود چوب فراوان در مناطق شمال و كم بودن مصالح ديگر ساختمانی از چوب استفاده فراوان ميكنند همچنين در بناهاي چوبي مدرن كه در مواردي اجراي سنتي در آنها نيز حاكم مي باشد از چوب استفاده فراوان مي كنند.

طرح و روابط در بناهای چوبی

بنای چوبی به شكلهای ساده كلبه های جنگلي و مسكوني كوچك در حواشي جنگل، همچنين بناهای مسكونی در روستاها و شهركهای كوچك و بزرگ ساخته می شوند. مسلماً در بناهاي مسكوني در روستاها و شهركهای كوچك و بزرگ ساخته مي شوند. مسلماً در بناهاي كوچك طرح بسيار ساده بوده. اما در ساختمانهاي مسكوني چوبي بزرگ يك طبقه با توجه به مرتفع بودن آنها از زمين طبيعي بنا مي گردد در مواردي در اصطلاح محلي طبقه كوتاه همكف «زيرزمين» ناميده مي شود. در بناهاي دو طبقه طرحهاي سنتي برابر با نياز و خواسته هاي زندگي پرجمعيت با فضاهايي در يك راستا و مواردي به شكل مجموعه با توجه به روابط فضاهاي متداخل در يكديگر به وجود مي آيد. در اين طرحها به وسيله راهرو، هال، اطاق نشيمن، خواب، تالار (پذيرايي)، انباري و در مواردي آشپزخانه نيز در مجموعه فضاها ساخته مي شود. به طور كلي ارتباط آشپزخانه با بنا بيشتر به شكل منفرد با رعايت فاصله از بناي مسكوني خواهد بود. اين فاصله كوتاه بيشتر به خاطر پيشگيري از خطر آتش سوزي مي باشد.

بالكن: در بناهاي مسكوني يك طبقه داشتن ايوان سرپوشيده و در بناهاي دوطبقه بالكن عريض سرتاسري سرپوشيده يكي از خواسته هاي اصلي طرح مي باشد. معمولاً ايوان و بالكن در جهت اصلي بنا مورد نظر خواهد بود. در مواردي اجراي ايوان در دو و يا سه طرف و در طرحهاي خاص در چهار طرف بنا و فضاها قرار مي گيرد. معمولاً فاصله تيرها در ايوان بين 2/1 تا 5/1 متر و در مواردي ستونهاي چوبي ايوان در امتداد ستونهاي فضا واقع مي شود. وجود ايوان و بالكن سرپوشيده سبب پيشگيري آب باران به داخل فضاها مي شود. ضمناً وجود ايوان سرپوشيده مقداري وزش مستقيم باد را به داخل فضاها كاهش مي دهد.

پنجره و در واشو در بناهاي چوبي: معمولاً وجود پنجره در جهت جنوب ساختمان مورد توجه مي باشد. در اين حالت تابش خورشيد در تابستان به درون اطاق كم و محدود خواهد بود. اما در زمستان نفوذ اشعه و تابش خورشيد به داخل فضا به خوبي انجام مي گردد. بجز ضلع جنوبي از اضلاع شرقي و غربي نيز جهت نورگير و پنجره استفاده مي شود. به طور كلي استقرار پنجره در ضلع شمالي بنا بسيار كم بوده و اين به سبب نفوذ بخار آب دريا در فصول سال بويژه تابستان مي باشد كه به وسيله وزش باد حاصل مي گردد.

اثر باد در اسكلت ساختماني چوبي: در طراحي بناهاي چوبي «جهت وزش باد» مورد توجه مي باشد. از اين رو اساس اسكلت سازي خرپا بيشتر به شكل سنتوي مي باشد. به طور كلي خرپاهاي مثلثي و يا دو طرفه در جهت مخالف باد سبب شده كه اسكلت از جا كنده شود و در مواردي موجب تخريب بنا مي گردد.

فضاهاي منفرد: رعايت انبارهاي بزرگ، اطاق تكي و بخصوص توالت در گوشه حياط از ضوابط بنا مي باشد. در مواردي اجراي توالت در فاصله نزديك ساختمان نيز مورد توجه مي باشد.

مكانهاي الزامي در فضاها: در بناهاي چوبي، طاقچه و رف در بين ستونهاي چوبي ساخته مي شود اينگونه بناها با رعايت فاصله از ديوار و بر اساسي خاص، دودكش اجاق جهت آشپزخانه بوجود مي آيد كه بعداً به آن مي پردازيم.

سكوسازي جهت آشپزخانه نيز با مصالح چوبي مي باشد. به علت وجود چوب فراوان در منطقه، بخاريهاي گلين و قطور با تورفتگي كه در اصطلاح محلي به آن «كله» مي گويند، با رعايت فاصله از ديوارها در فضاهاي نشيمن و بخصوص در تالار ساخته مي شود تا در زمستان مورد استفاده بگيرد. ضمناً از اين بخاري ها، جهت پخت و پز نيز استفاده مي گردد. چون دود، سبكتر از هوا مي باشد. از دريچه بالاي پنجره از فضاي ساختمان خارج خواهد شد. با شرايط خاص و با توجه به اصول ايمني ميتوان براي اينگونه ساختمانها، بخاري ديواري نيز ساخت. چگونگي ايجاد دودكش آنها را بعداً بررسي خواهيم كرد.

نماسازيهاي تركيبي: تزيين و آراستن اينگونه بناها، بستگي به وضعيت و توان مالي صاحبان آن دارد.

اين تزيينتن به ستونهاي خراطي شده، سر ستون سازي، پل كشي با طرحهاي برجسته و نقوش دار، كلافبنديهاي زيبا، لمبه كوبي در زير سقفهاي ايوان و اطاقها، قاب سازيها جهت فضا، مشبك بندي درب و پنجره، كارهاي جالب هندسي، تنكه سازي به شكل برجسته، همچنين منبت و گره سازي برروي در و پنجره هاي چوبي بخصوص طره سازي در پيش آمدگي به شكلهاي مختلف و مطلوب ساخته شده كه امروزه نيز از آنها به شكلهاي سنتي يتا در فرمهاي جديد استفاده مي شود.

معايب و محاسن بناهای چوبی

الف- معايب: چوب عنصري بدشت آسيب پذير است، بويژه در مقابل نفوذ رطوبت فرسوده مي شود. رطوبت در ابتدا باعث سفيدك زدن مصالح چوبي شده و شرايط براي رشد باكتريهاي مضر آماده مي گردد و ازدياد آنها سبب كپك زدن چوب و به مرور پوسيده شدن آن مي شود. اين رطوبت از زمين و يا مكانهاي تماس با زمين حاصل مي شود و اين پوسيدگي سبب ناپايداري ستونها و اجزاء ديگر بناهاي چوبي شده كه از عمر مفيد بنا مي كاهد و امنيت آن را تهديد مي كند. از اين رو براي پيشگيري از نفوذ رطوبت به ريشه بناهاي چوبي، بايد موارد زير را مورد توجه قرار داد:

1. در اجراي سنتي كه ستونها در زمين مستقر مي گردد، جهت پيشگيري از پوسيده شدن، آنها را به وسيله قير معدني و يا قير نفتي از ريشه ستون تا ارتفاعي بالاتر از سطح زمين و تا سطح ترشح آب‌اندود شود.

2. چنانچه قير در دسترس نباشد بايد محل نشست چوب در ابتدا قدري سوزانيده شده و سپس با دوغابه آهك اندود شود.

3. چنانچه تير چوبي در پي واقع شود، شفته آهك بايد داراي دانه بندي ماسه و شن (هركدام به تناسب) و قلوه سنگ به ميزان 45 درصد بوده و عمل شفته ريزي به صورت اصولي انجام پذيرد. در چنين صورتي خطر سرايت رطوبت بمراتب كم خواهد شد، زيرا شفته به مرور زمان سخت شده و اين سخت شدگي تا آنجا پيش مي رود كه نفوذ رطوبت در شفته منتفي مي شود.

4. چنانچه نفوذ رطوبت همزمان با برودت و سرما همراه باشد، موجب ازدياد حجم آن مي شود كه به آن اصطلاحاً «باد كردن» چوب گفته مي شود. مسلماً اين اثرات در فصول مختلف سبب تأثيراتي بر اجزاء و اتصالات نظير فشرده شدن عضوها به يكديگر و پس از خشك شدن نسبي، موجب جمع شدن عضوهاي اتصالات مي شود. شكي نيست كه اجراي فني و اصولي همراه با در نظر داشتن موارد مذكور، سبب يكنواختي و تعادل در كل بنا خواهد شد و در سلامت و ايمني بنا تأثير فراوان دارد.

5. نفوذ آتش در بناهاي چوبي به علت بي توجهي پيش آمده كه در نتيجه آتش سوزي، به سرعت تمام جوانب بنا را در بر گرفته، كه در مواردي باعث از بين رفتن كل بنا در زماني كوتاه مي شود. از اين رو در نگهداري وسايل گرم كننده و چراغ نفتي و غيره در بناهاي چوبي بايد دقت شود و براي مقابله و پيشگيري از زيانهاي آتش سوزي، نگهداري كپسولهاي آتش نشاني در ساختمانهاي چوبي بسيار ضروري مي باشد.

6. نفوذ گرما و سرما در بناهاي چوبي موجب بروز مشكلاتي در زندگي خواهد شد. از اين رو محدود كردن در و پنجره در حد لازم و استفاده از وسايل گرم كننده در زمستان به طرق مختلف در بوجود آوردن هواي ملايم و يكنواخت مؤثر خواهد بود.

در تابستان مي توان از وسايل خنك كننده يا تعبية پنجره هايي در جوانب بنا جهت كوران هوا و تهويه استفاده كرد.

توجه: رعايت پيش آمدگي پوشش سقف به طوري كه قسمتي از ارتفاع بنا را زير پوشش بگيرد، هم در گرماي تابستان و هم در سرماي زمستان مؤثر خواهد بود.

ب: محاسن

1. تهيه چوب در نواحي شمال ايران به دليل وجود سرشار آن ساختمان سازي چوبي را به راحتي ممكن مي سازد. در صورتي كه تهيه و كمبود مصالح مختلف بنائي جهت انواع ديگر ساختمان سازيها، امروز دشوار و مسئله ساز مي باشد.

2. حمل راحت چوب و جابجايي عضوهاي چوبي در ساخت يك اسكلت بناي چوبي بسيار مؤثر بوده و در زماني كوتاه فضاهاي لازم به وجود مي آيد.

3. اجراي اصول فني موجب اتصالات صحيح مي شود و به كمك آنها مي توان بناهاي چوبي را در مقابل عوامل جوي پايدار و مقاوم ساخت و عمر آنرا ثابت نگهداشت.

4. امروزه با شيوه هاي خاص، كار عمل آوردن چوب را انجام مي دهند. و نفوذ دادن محلولهاي شيميايي در حوضچه هاي مخصوص، عمر چوب را تثبيت مي كنند. حتي اندود كردن چوب با برخي از مواد شيميائي سبب مقاومت آنها در مقابل آتش سوزي نيز مي شود؛ كه در بحث ساختمانهاي چوبي مدرن به آن مي پردازيم.

5. هزينه و مخارج ساخت بناهاي چوبي در مقابل بناهايي كه از مصالح گوناگون استفاده مي كنند، بسيار كمتر خواهد بود.

6. حفاظت بناهاي چوبي در قسمتهاي خارجي و خصوصاً در بخشهاي داخلي به وسيله رنگ آميزي به راحتي ممكن مي باشد.

7. در بناهاي چوبي با آرامش خاص و تنوعي مطلوب همراه مي باشد.

تهيه چوب

قبل از اجراي ساختمانهاي چوبي – چه در اجراي سنتي و چه در اجراي پيشرفته بايستي به نكاتي توجه داشت.

الف: داشتن مصالح مرغوب كه عبارتست از چوب مقاوم و خشك

ب: وسايل كار

ج: كارگر ماهر

وجود چوب سالم كه در به وجود آوردن يك بناي چوبي از اهميت خاص برخوردار مي باشد.

بطور كلي چوبهاي مورد استفاده در ساختمانهاي چوبي از نظر مقاومت دسته بندي مي شوند و هر يك كاربرد خاص دارند. چوبهاي مناسب براي بناهاي چوبي به اين شرح است: شمشاد، انجيلي، ممرز، راش، توسكا، پلت، خرمندي، كرات، ملچ و گردو كه ذيلاً بروش تهيه آن مي پردازيم:

1. جهت تهيه تير، قطع درخت در اواخر پائيز و يا زمستان انجام مي شود. زيرا در اين زمان درخت فاقد شيره در جداره هاي پوستي مي باشد. وجود شيره در درخت سبب انباشته شدن باكتريها در نقاط تراوش مي گردد.

2. جداسازي پوست درخت سبب تراوش شيره به خارج از تيز شده كه باكتريها در محل مذكور رشد و نمو مي كنند كه در مجموع سبب به وجود آمدن كپك در نتيجه پوك شدن سطوح خارجي تير مي گردد.

3. با توجه به موارد ذكر شده، جداسازي پوست از تير، كاري غير اصولي است مگر اين كه در شرايط فني پوست درخت قطع شده، گرفته شود و در مسير رودخانه بر آب انداخته شود تا شيره آن كاملاً خارج گردد.

خشك كردن چوب: چوب به دو روش مكانيكي (با بخار آب گرم و گرماي داغ) و يا به شكل طبيعي خشك مي شود كه بحث طبيعي و سنتي آن مورد نظر ما خواهد بود. به طوري كه اشاره شد، قطع درخت بايد در فصل زمستان انجام شود. براي بناهاي چوبي تيرهاي يكنواخت و قائم قطع شده و به دو ترتيب افقي و قائم نگهداري مي شوند.

روش افقي: 1- سرشاخه در راستاي تير از آن جدا مي گردد و سپس محل هاي مذكور به علاوه به دو سر تير گل مالي شده تا كپك زدگي در مكانهاي مذكور به وجود نيايد.

2- در مكاني مرتفع و مسطح زير سري جهت دو سر و قسمت مياني تيرها خوابانيده مي شود. چنانچه جهت اين كار از چهار تراش استفاده شود به علت يكنواختي سطح، پيچيدگي در تيرها به وجود نمي آيد.

3- تيرها با رعايت سرشاخه گذاري يكنواخت در بين آنها در جوار يكديگر خوابانيده مي شوند.

4. پس از چيدن تيرهاي زير سري تيرهاي بلند مجدداً همانند رديف زيرين، پهلوي يكديگر چيده مي شوند. ممكن است عمل در چند رديف تكرار گردد.

توجه 1: فاصله گذاري با رعايت سرشاخه ها، سبب حركت هوا در اطراف تيرها شده و موجب مي شود تا سريعتر خشك گردند.

توجه 2: پوشش روي تيرها با رعايت سرپوش به ترتيبي كه بارش باران و برف بر آنها نفوذ نداشته باشد انجام مي شوند.

چنانچه خشك كردن آنها در فضاي سرپوشيده انجام گردد اصولي خواهد بود.

روش قائم: 1- در اين حالت تيرها به شكل عمودي و متكي به يكديگر در محلي مستقر مي شود اين روش بيشتر به خاطر نداشتن محوطه و متكي به يكديگر در محلي مستقر مي شود اين روش بيشتر به خاطر نداشتن محوطه و مكان خواهد بود. در اين حالت اتكاي تيرها بر پهلوي يكديگر مي باشد كه تيرهاي مياني را درگير مي كند. اما در تيرهاي كناري به علت آزاد بودن آنها خطر پيچشي وجود دارد.

2- چنانچه اطراف ستونها تسمه كشي شود، حالت پيچشي از تيرهاي آزاد گرفته مي شود. ضمناً به علت اين كه تيرها در ناحيه انتهايي و سر در تنگ بوده و در ناحيه پا به علت ايستايي به شكل مورب واقع مي شود، به همين سبب امكان پيچش در آنها وجود خواهد داشت.

3- به طور كلي چنانچه تيري قبل از خشك شدن داراي خميدگي باشد، مي توان دو سر آن را تنگ بسته و با استقرار تيرهاي عمودي در ناحيه خميدگي تير، پس از مدتي آن را به حالت مستقيم برگردانيم. مسلماً پس از خشك شدن چوب برگشت خميدگي به حال اول وجود نخواهد داشت.

4- به طور كلي در اين حالت نيز اگر تيرها در محل سرپوشيده قائم انبار شود به مراتب زودتر خشك شده و در مقابل بارندگيها مصون خواهد بود.

5-در انبار كردن چوب به شكل عمودي نفوذ هوا در چوبهاي مياني كم بوده كه در نتيجه خشك شدن آنها طولاني تر از روش افقي خواهد بود. به طور كلي خشك شدن چوب به طور طبيعي نياز به مدت و زماني در حدود 6 ماه خواهد داشت.

توجه: مسلماً چوبي كه در بناهاي چوبي به كار مي رود اولاً بايد كاملاً خشك و ثانياً بدون ترك و در تيرها و ستونها كاملاً راست و بدون خميدگي و با قطري يكنواخت باشد. خصوصاً مقاومت فشاري چوب بايد در حد مطلوب و از انواع درختان غيرسوزني برگ باشد.

بناهاي چوبي دوگانه: به طور كلي ساختمانهاي چوبي به دو شكل اصلي يعني ساختمانهاي سنتي آن مورد بحث ما بوده كه به شرح و نحوه ساخت آن مي پردازيم.

ساختمانهاي چوبي سنتي: اين بناها بومي و محلي در اسكلت سازيها داراي روشي مشترك، مشابه با تغييراتي كم مي باشد. در برخي موارد با اساس واحدي از چوبهاي موجود در محل و با طرحهاي ساده و ايوان دار كه تقليدي از بناهاي چوبي دوره هاي گذشته مانند عمارت چهلستون مي باشد، به وجود ”مده. اجراي اين بناها تا به امروز چندان فرقي نكرده است. به علاوه طرح آنها نسبت به خواسته هاي زندگي و نيازهاي افراد خانواده به وجود آمده است. به طور خلاصه با درنظر داشتن «طرح و نوع مصالح چوبي و بخصوص اجراي آن» در روشهاي سنتي «گالي پوش خانه، لت پوش خانه، سفالخانه، سيمكاخانه» ساخته مي شود. اين ساختمانها براي كلبه هاي روستائي، جنگلي، منازل مسكوني يك و دو طبقه، دكاكين محلي، انبارهاي برنج و غلات، آغل چهارپايان و غيره مورد استفاده قرار مي گيرد كه ذيلاً به نحوة اجراي آن مي پردازيم.

اجرای ساختمانهای سنتی از پی سازی تا سقف

بناهاي چوبي سنتي ساده ترين بناهاي چوبي مي باشد كه در نواحي شمال ايران ساخته مي شود. معمولاً اين بناها در اراضي و زمينهاي مرتفع روستائي بنا مي شود كه اجراي آن را از پي سازي و سپس ديوارسازي و در نهايت شيوه پوشش سقف دنبال كنيم.

پي سازي

الف: پي سازي سگتي

1. معمولاً خاكبرداري جهت ساختن پي تا سطح زمين سخن كه در اصطلاح محلي «بن سل» ناميده مي شود، انجامي مي گردد.

2. ستون مقاوم چوبي به قطر حدود 20 سانتيمتر و به ارتفاع مشخص فضا با توجه به مقداري كه در چاله كنده شده به عنوان پي نشست مي كند، با رعايت شاقولي قرار دادن آن، در چاله مي گذاريم و اطراف آن را خرده سنگ ريخته و كاملاً مي كوبيم.

3. به اندازه 20 سانتيمتر روي خرده سنگ، خاك رس ريخته و كوبيده مي شود تا از نفوذ آب به طور مستقيم در ريشه ستون كه در اصطلاح محلي «سگت» گفته مي شود، پيشگيري گردد.

توجه: چنانچه بيشتر قسمتي كه از تير فوق كه به نام «سگت» در درون سنگها نشست مي كند با قير آغشته شود، خطر فرسوده شدن و پوسيدن احتمالي آن از بين مي رود.

پي سگتي قطور:

1. در اين روش گودبرداري «پي»هاي منفرد در ابعاد 120×120 سانتيمتر و به عمق يك تا 2 متر نسبت به نوع زمين كنده مي شود.

2. از گردبينه قطور به ارتفاع پي كنده شده با توجه به 50 سانتيمتر اضافي از سطح زمين به قطر تقريبي 40 سانتيمتر يا بيشتر استفاده كرده درون پي مستقر مي سازيم. (چنانچه بدنه گردبينه با ارتفاعي بيشتر كه در پي نشست مي كند به وسيله قير قبلاً آغشته سازيم كاري اصولي مي شود)

3. اطراف گردبينه را با سنگ پر كرده و بآرامي مي كوبيم تا سخت شود.

4. فاصله پي هاي سگتي از يكديگر 150 سانتيمتر مي باشد كه سطوح گردبينه مذكور بايد تراز بوده تا براي نعل كشي كه حالت شناژ را دارا مي باشد آماده گردد

عايق رطوبتی بر سطح پی سگتی

جهت پيشگيري از نفوذ رطوبت به پي سگت در درون سنگهاي مهاركننده در پي كني سطح نشست پي، سگت چوبي و ارتفاع بالاتر از آن به وسيله قير به طور كامل آغشته مي شود. در اجراي پوشش قير بر سطح تير مذكور بايد توجه شود قير در مقطع تير نيز آغشته شود.

توجه 1- جهت درگيري كامل ناحيه تير آغشته شده به قير اصولي، تير عمودي بايد داراي زائده هاي سرشاخه باشد. مسلماً اين سرشاخه ها باعث درگيري كامل تير نشست كرده در اطراف سنگهاي همجوار مي شود. بايد توجه گردد كه زائده هاي سرشاخه نيز بنحوي با قير آغشته شود.

توجه 2- ابتدا سطح پي كنده مي شود و بعد از آن تمام سطح بوسيله سنگهاي درشت مفروش شده – محل نشست تير آغشته به قير، سنگ تخت بكار مي رود – سپس تير را عمودي روي سنگ تخت نگهداشته اطراف آن را با سنگهاي درشت چيده و فضاهاي بين آنها را با قلوه سنگ پر مي كنيم.

توجه 3- بايد توجه نمود كه تير كارگذارده در پي كاملاً تنگ سنگهاي اطراف خود واقع شود. كوبيدن به وسيله تخماق در سنگهاي اطراف پي سبب درگيري كامل تير مي شود. بايد توجه شود كه سنگهاي اطراف پي سگتي سبب زخمي كردن قيراندود آن نشود.

توجه 4- جهت اتصال قير با تير بايستي از تير چوبي كاملا خشك استفاده كرد تا چسبندگي قير با تير به طور دقيق انجام گيرد.

توجه 5- اجراي عايق چوب تا ارتفاعي بالاتر از سطح زمين به طور طبيعي خطر فرسودگي و موريانه زدگي را در تير و اسكلت چوبي از بين مي برد.

نعل كشي بر پي سگتي: به وسيله تراورس و يا تير قطور بنام «كش» بر سطح پي هاي سگت چوبي مستقر مي شود. جهت نشست كش بر سطح تير پي سگت در جد لازم سطح تير بوسيله تيشه نجاري تخت مي گردد كه اين عمل اصطلاحاً كف برداشتن گفته مي شود. مسلماً اين اجرا از پيچ كش بر سطح پي سگت پيشگيري مي كند.

توجه 1- به وسيله برقو تير سوراخ مي شود و به وسيله ميخ بلند آهنگري شده كش يا تير نعل برداشته شده به پي سگتي متصل مي گردد.

توجه 2- اصولي مي باشد كه به وسيله ميخ اسكوپ بلند اتصال از نواحي جانبي بين تير عمودي سگت و كش بوجود آيد. چنانچه تسمه كشي به شكل ركابي بين نعل (كش) و پي سگت بوجود آيد اطمينان كافي حاصل مي گردد.

استقرار ستونهاي چوبي: به فاصله لازم سطح نعل يعني در محلي كه ستون بر نعل نشست كرده به وسيله كوبيدن ميخ بلند به شكل چپ و راست اتصال بين شمع (تير عمودي و نعل) بوجود مي آيد.

توجه 1- جهت مهارسازي و درگيري كامل تير عمودي با نعل از تيركهاي مورب تحت زاويه 45 درجه بفركوم و زبانه از دو جهت در تير عمودي و نعل نشست مي كند و به وسيله ميخ بلند يا ميخ نسكوپ و يا تسمه كشي اتصال و كلاف سازي بين تير عمودي و نعل (كش) به وجود مي آيد.

توجه 2- اجراي ذكر شده كلاف سازي اصولي بين تير و سپس نعل با پي سگتي و زمين مي گردد.

پي سازي چوبي يا پي زگالي – روش اول: اين پي سازي بسيار قديمي بوده و امروزه به علت محدود شدن مصالح چوبي از نظر قيمت و نحوة اجرا از آن به طور نادر استفاده مي شود. معمولاً اين پي سازي جهت زمينهاي مرطوب مورد استفاده مي باشد. از اين رو قسمتي از اين پي سازي درون زمين و بخش اصلي آن از سطح زمين و به طور مرتفع ساخته مي شود. در بعضي موارد ارتفاع اين پي سازي تا حدي است كه يك انسان مي تواند از زير و كف ساختمان عبور كند.

نحوه اجرا: 1- زمين تا سطح سفت و تا «بن سل» در ابعاد مربع 150×150 سانتيمتر و يا مربع مستطيل كنده مي شود.

2-پي كنده شده، وسيله شفته آهكي و يا چينه سازي كه شرح آن را بعداً خواهيم داد، تا 20 سانتيمتر به سطح زمين طبيعي مانده، پي سازي مي شود.

3-پس از خودگيري پي، خاك رس خشك را با خاكه ذغال مخلوط كرده و به قشري به اندازه 20 تا 25 سانتيمتر بر سطح پي ريخته و. كاملاً كوبيده مي شود تا عايق رطوبتي به وجود آيد.

4-از سطح زمين و عايق به دست آمده چوبهاي مقاوم و سخت به قطر 30 تا 40 سانتيمتر و به طول يكمتر به مقطع مربع 100×100 سانتيمتر پهلوي يكديگر چيده مي شود.

5-قطعات مذكور به وسيله يك ريشه گياهي و مقاوم به نام «وريس» كه در كناره مردابها روييده مي شود به يكديگر قلاب شده و پيوند مي گردد. ضمناً از ميخهاي بلند كه در قديم از «آهنگري» ساخته مي شده جهت اتصالات نيز استفاده شده. اين مسخ مي تواند به شكل معمولي و يا ميخ اسكوپ باشد. (  ) امروزه از ميخهاي بلند فولادي نيز جهت اتصالات استفاده مي شود.

6-رج دوم از قطعات چوب در ابعاد ذكر شده و در جهت معكوس و عمود بر رج اول خوابانيده شده به وسيله «وريس» طويل كه از رج اول باقي مانده رج دوم را نيز به يكديگر متصل مي سازد.

توجه 1: براي طويل مردن وريس ساقه هاي وريس به يكديگر گره مي شود.

7-در صورت نياز تا ارتفاع لازم، پي سازي با گردبينه هاي مذكور انجام مي گردد.

8-معمولاً فاصله پي سازي از يكديگر 5/1 تا 2 متر خواهد بود.

9-پس از به وجود آمدن ارتفاع مورد نظر از پي چوبي زگالي، نعل كشي از گردبينه يكنواخت و مقاوم به قطر 25 تا 30 سانتيمتر جهت پوشش كف به قطعات پي چوبي متصل مي شود.

توجه 2: در بعضي موارد مرتفع سازي پي از مصالح سنگي آنهم با رعايت پيوند كامل استفاده مي گردد

توجه 3: چنانچه سطوح رج اول پي چوبي زگالي قدري سوزانيده شود، قشري عايق به وجود مي آيد. بديهي است اين قشر از پوسيده شدن بقيه چوب جلوگيري مي كند.

روش دوم: به طوري كه اشاره شد روش فوق الذكر به علت مصرف چوب فراوان و نحوة اجرا، كاربرد نداشته و بيشتر جهت رهايي از رطوبت و مرتفع ساختن كف انبارهاي برنج كه اصطلاحاً «كندوج» ناميده مي شود و يا بناهاي مسكوني استفاده مي شود.

نحوة اجرا

1-جهت درگيري پل يا نعل به ستون سگتي بهتر است در ارتفاعات لازم جهت نشست پل به ستون سگتي كوم برداشته شود و سپس تير در چاله پي مستقر شود.

2-با توجه به ارتفاع سگتي از سطح زمين تا كف فضا و تا پوشش نهايي به قطر 25 تا 30 سانتيمتر انتخاب مي شود، تا توان تحمل بارهاي وارده به كف انبارهاي برنج و يا فضاهاي مسكوني را داشته باشد.

3-چنانچه فضاي مورد نظر انبار برنج باشد، نسبت به ابعاد آن بين 4 تا 6 ستون «سگتي» نصب شده و در بناهاي مسكوني چوبي نسبت به طول و عرض بنا فاصله ستونها بين 5/2 تا 3 متر يا بيشتر انتخاب مي شود.

پي سازي چينه اي

1-در اين پي سازي سطح زمين تا «بن سل» كنده مي شود.

2-به ارتفاع مورد نظر سنگهاي كوچك و درشت بر سطح پي كنده شده پهن مي گردد.

3-مقداري شن و كلوش «ساقه برنج» را همراه با خاك رس مخلوط كرده برروي سنگهاي سطح پي ريخته، سپس كوبيده مي شود.

توجه: چنانچه مخلوط مذكور به شكل قشري در چند لايه ريخته و كوبيده شود حجم پي متراكم خواهد شد.

پي سازي با شفته آهك: در اين حالت پس از پي كني تا سطح «بن سل» ابتدا شن و خاك به نسبت  شن و ماسه درشت و  خاك كاملاً مخلوط شده، سپس گرد آهك و يا شيره آهك به عيار معلوم به مخلوط اضافه مي گردد، بعداً آخوره شده با اضافه كردن آب و ورز دادن آن مصالح آماده مي شود. پس از عمل آمدن شفته آن را درون پي مي ريزند اين نوع پي سازي نسبت به چينه اي اصولي تر خواهد بود.

كرسي چيني: در بعضي موارد پس از پي سازي به حالت شفته اي يا چينه يا كرسي سنگي به ارتفاع 30 تا 40 سانتيمتر با ملات آهكي جهت كلاف بندي زير اسكلت چوبي ساخته مي شود و سطح آن آماده مراحل بعدي مي گردد.

توجه: نوعي كرسي چيني وسيله سنگهاي لاشه و ملات به نام «كتو» ساخته مي شود كه بر سطح زمين و بدون پي سازي انجام مي گردد كه امروزه از آن كمتر استفاده مي شود

پي سنگي: علاوه بر پي هاي شفته اي از پي هاي سنگي نيز در مناطق جلگه اي استفاده مي شود. در اين نواحي چوب به مراتب كمتر از حواشي جنگل مي باشد. وجود سنگ در اين نواحي فراوان يافت مي شود كه جهت استفاده در ديوارهاي سنگي واقع شده. ضمناً از آجر و بلوك سيماني نيز استفاده مي شود.

طريقه ساخت: 1- زمين تا سطح سخت كنده مي شود. ابعاد پي با توجه به ضخامت ديوار از هر طرف بيشتر از 20 سانتيمتر در نظر خواهد بود.

طريقه ساخت: 1- زمين تا سطح سخت كنده مي شود. ابعاد پي با توجه به ضخامت ديوار از هر طرف بيشتر از 20 سانتيمتر درنظر گرفته خواهد شد.

2-در قديم از ملات گل آهك و امروزه از ملات ماسه آهك آنهم با عيار كافي استفاده شده، رجهاي پي سنگي با رعايت پيوند و غوطه چيني انجام مي شود.

3-در بعضي موارد كرسي چيني سنگي با رعايت پيوند و پس نشين با پي ساخته مي شود.

4-در عمل سنگ كاري بايد توجه شود سنگها كاملاً تميز و عاري از مواد لجن و گل باشد تا پيوند سنگها با يكديگر به وسيله ملات بدرستي بنائي شود.

5-اين پي سازي به علت مقاومت و عدم مكش رطوبت اصولي ترين پي سازي در بناهاي چوبي سنتي مي باشد كه مي توان از آن استفاده فراوان كرد.

پي سازي سنگي و چينه اي: اين پي سازي بيشتر جهت مناطق جلگه اي و جهت ديوار سازيهاي چينه اي مورد استفاده مي باشد.

1-معمولاً ابعاد اين پي سازي به اندازه 60×60 و يا 70×70 سانتيمتر و در بعضي موارد با ارتفاعي بيشتر كنده مي شود.

2-سطح زير پي از سنگ به ارتفاع 20 تا 25 سانتيمتر چيده شده.

3-از روي سنگهاي مذكور تا سطح زمين طبيعي از پي سازي چينه اي يعني از مخلوط گل رس – كلوش و به مقدار زيادي شن استفاده شده و پي سازي به وجود مي آيد.

ديوارسازی

ديوار ورجين: ورجين قديمي ترين نوع ديوارسازي چوبي در نواحي كوهستاني شمال ايران مي باشد. معمولاً از اين روش جهت اطاقكهاي تكي و يا انبارهاي منفرد و يا  طويله چهارپايان و موارد مشابه استفاده مي گردد.

روش كار: 1- معمولاً تقاطع ديوارها داراي پي منفرد مي باشند كه پس از گودبرداري و شفته ريزي و يا پي چينه اي در ابعاد 100×100 سانتيمتر پي مقاوم ساخته مي شود.

2-از چهار سنگ مقاوم و سخت به شكل تقريبي مكعب و يا مكعب مستطيل به ابعاد 40×50×50 سانتيمتر به نام بنيان سنگ در روي چهار پي و در حالت تراز يكديگر مستقر مي سازيم.

3-گردبينه هاي يكنواخت كه سرشاخه هاي آنها كاملاً گرفته شده است. به اندازه طول و عرض فضا و به قطر 15 تا 17 سانتيمتر تهيه مي شود. معمولاً دو تير طولي روي سنگها مستقر شده و سپس تيرهاي عرضي با رعايت به وجود آوردن محل اتصال و نشست فاق از تير طولي كه در اصطلاح محلي «خورمه» گفته مي شود در يكديگر درگير مي شود.

4-بايد توجه شود چنانچه تيرها سر و ته باريك باشد يك رج در جهت سر تير و يك رج در جهت ته تير مستقر مي شود تا تراز بودن رجهاي طولي و عرضي گردبينه ها به وجود آيد.

5-با رعايت استقرار ستون عمودي و خالي كردن فاق در آن مي توان گردبينه هاي افقي را با كلاف درگير ساخته و جاي كلاف درب و پنجره را نيز بوجود آورد.

6-رجهاي طولي و عرضي چوبها تا زير پوشش با رعايت پيوند انجام مي گردد.

7-در ساختنم ديوار ورجين فضاهاي خالي در رجها به وجود مي آيد كه براي پر كردن آنها از ملات گل همراه با مخلوط كلوش استفاده مي شود.

8-پس از پايان يافتن تمامي مراحل اجراي بنا و پوشش، عمل گل زدن در بين درزهاي تير، از ملات كاهگل استفاده كرده سطوح داخلي و خارجي اندود يكنواخت مي شود.

9-در بعضي مواقع كف سازي اين كلبه ها با رعايت عايق محلي مه مخلوطي از «خاك رس و خاكه ذغال انجام شده». سپس اندود كاهگل به وجود مي آيد.

10-جهت تزيين قسمتهاي داخلي از اندود گچ و يا دوغابه آهك نيز استفاده مي شود.

توجه مهم: (بطوريكه در شكل مشهود است به علت تحرك پذيري قطعات رجهاي طولي و عرضي در ناحيه نشست آنها در يكديگر بشكل نري و مادگي اصولي ضد زلزله بشكل ابتدايي در آنها بوجود مي آيد).

ديوار سازي فاق دار در ساختمانهاي چوبي زگمه اي يا كله چوبي: اين روش ديوارسازي چوبي داراي ريشه سنتي مي باشد كه امروزه نيز به روش جديد از آن در ساختمانهاي زيباي چوبي استفاده مي شود. از اينرو بحث آنرا در جاي مناسب بررسي مي كنيم.

ديوار زگالي: اين روش ديوارسازي در حواشي جنگلي و در مناطقي كه چوب فراوان وجود دارد استفاده مي شود.

روش ساخت: 1- اين ديوارسازي برروي پي هاي چوبي سگتي انجام مي شود و به شكل برجسته از سطح زمين واقع مي گردد. معمولاً چهار تراش قطور با مقطع مربع به اندازه 15 سانتيمتر و يا گردبينه هائي به قطر 15 تا 17 سانتيمتر بر وسط پي هاي سگتي چوبي مستقر كرده و به وسيله ميخ اتصال بوجود مي آيد. اين روش يك شناژ افقي است كه به نان نعل كشي ناميده مي شود.

2-تيرهاي عمودي به ارتفاع فضا و به قطر 15 سانتيمتر آماده مي شود و به فاصله 150 سانتيمتر از يكديگر در روي نعل كشي به طور شاقولي واقع شده به وسيله ميخ به شكل چپ و راست از دو طرف سبب اتصالات به نعل مي گردد.

3-پس از استقرار ستونها نعل كشي بالايي نيز انجام مي شود.

4-از لاپه و يا تخته هاي 3 سانتيمتري به شكل افقي و در بعضي موارد به طور مورب از طرفين به ستونها ميخ مي شود.

توجه: جهت اندود قسمت داخلي فضا، تخته ها با فاصله كوبيده مي شود كه بعداً اندود گل گل كلوش دار و يا كاهگل مي گردد.

5-پس از تخته كوبي و كليه كارهاي چوبي بنا و پوشش سقف، فضاهاي خالي با گلي كه داراي كلوش نرم شده باشد پر مي شود.

6-در بعضي موارد سطوح اندود وسيله دوغاب آهكي و يا گچكاري اندود مي شود.

توجه: كف سازي: از تيرهاي افقي به قطر بيشتر از 20 سانتيمتر برروي نعل كشي و به فاصله تقريبي 50 سانتيمتر انجام مي شود كه به اين موضوع بعداً مي پردازيم.

روش دوم: 1- پس از استقرار ستونها برروي نعل كشي، تيرهاي فرعي به فاصله 60 تا 70 سانتيمتر در طرفين ستونها در حالت افقي وصل مي شود.

2-سرشاخه هاي يكنواخت به اندازه متن تيرهاي فرعي افقي به تيرهاي مذكور متصل مي گردد. پس از انجام كليه كارها سطوح آنها اندود كاهگل مي شود.

ديوار زگالي ساده: 1- در برخي از نواحي و حواشي جنگل از روش ساده تري جهت ديوارهاي زگالي استفاده مي شود كه نحوة اجراي آن چنين خواهد بود. پس از كرسي چيني سنگي بنام «كنو» بر سطح زمين انجام مي گردد. عمل نعل كشي كه اصطلاحاً «نال» و از تخته چوب پهن مي باشد انجام مي گردد.

2-ستونهاي عمودي به نام «وادار» به ارتفاع فضا و به قطر 10 تا 15 سانتيمتر به فاصله 100 تا 150 سانتيمتر برروي نال واقع شده و ميخ مي گردد. قابل توجه اين كه در اين روش، ستونها طوري انتخاب مي شوند كه انتهاي آنها جهت نشست نعل بالايي در شيار هفت مانند، نشست داشته باشد.

توجه: اين اجرا خود مي تواند از اصول ضد زلزله باشد.

3-شاخه هاي يكنواخت كه «اجاردوس» ناميده مي شود به صورت چپ و راست در دو طرف ستونها در حالت افقي و تا انتهاي ستون تا زير نعل فوقاني به ستونها ميخ ميشود.

4-نعل بالايي در شيار ستونها واقع شده و ميخ مي گردد و سپس ديوار آماده پوشش سقف مي شود.

5-پوشش ديوار وسيله تيركهاي افقي از كف تا زير سقف انجام مي گردد. تمامي كارهاي ساختمان بين شاخه هاي افقي كه بر ستونها نصب شده با ملات كلوش دار در دو نوبت پر مي شود. زيرا در اين روش مصرف ملات گچ تسطيح ديوار به مراتب بيشتر از روش قبل مي باشد.

پس از خشك شدن گل، سطوح داخلي و خارجي ديوارها وسيله اندود كاهگل روكش مي شود.

توجه: در اين اجرا مي توان مباني ضد زلزله را به طريقي خاص به وجود آورد كه در بحث (اصول زلزله در بناهاي چوبي سنتي ساده) بررسي خواهيم كرد.

ديوار سگتي: اين ديوارسازي بيشتر جهت فضاي انبار برنج «كندوج» و تلمبار مورد استفاده مي باشد كه اجراي آن مانند ديوارهاي زگالي در  ارتفاع و در قسمت بالاي ستونها مي باشد. معمولاً تيرهاي وادار از ناحيه كف «كندوج» و تلمبار به ستونهاي كناري و در صورت وسيع بودن سطح فضا به ستونهاي مياني نيز نشست كرده و سپس به سطح زمين منتقل مي شود.

نحوه اجرا: 1-به طوري كه در پي سگتي گفته شد ارتفاع اين ستونها بلند و نزديك به سه متر مي رسد. قطر آنها بين 25 تا 30 سانتيمتر انتخاب مي شود. انتخاب بلندي ستونها از جهت مرتفع ساختن كف كندوج مي باشد.

2-پس از استقرار پل افقي كف كندوج در ستون به شكل فاق و با دستك زني مورب به پل و ستون، اتصال مقاوم پيدا مي كند.

3-تيرهاي مقاوم به قطر 15 تا 20 سانتيمتر نسبت به فاصله ستونها پهلوي يكديگر قرار گرفته و به پل ها ميخ مي گردد تا توان بارهاي كندوج و تلمبار را داشته باشد.

4-چنانچه فاصله ستونها نزديك باشد، ديواركشي از روش زگالي استفاده مي شود. چنانچه فاصله آنها بيشتر از 5/2 متر باشد تيرهاي باريك و يكنواخت به صورت افقي به فاصله 50 تا 60 سانتيمتر به ستونها متصل مي شود.

5-به وسيله تخته هاي 3 سانتيمتري و يا سرشاخه هاي يكنواخت فاصله بين تيرچه ها پوشش مي شود و ديوار به وجود مي آيد.

6-در بعضي موارد از ناحيه خارجي درزهاي قطعات نصب شده  اندود كاهگل شده و يا در بيشتر موارد بدون اندود و با نماي چوبي مورد استفاده مي باشد.

ديوار چينه اي: در مناطق جلگه اي شمال به علت دوري از جنگل و عدم دسترسي به چوب فراوان از ديوارهاي چينه اي استفاده مي شود و به طور كلي از ديوارهاي چينه اي در ساير نقاط ايران كه داراي اقليمهاي متفاوت مي باشد استفاده فراوان شده و مي شود. اما ديوارهاي چينه اي در شمال ايران داراي ويژگي خاص خود مي باشد.

طرز  ساخت: 1-بر اثر عدم دسترسي خاك مرغوب معمولاً گل رس از ته رودخانه ها جمع آوري مي شود كه در اين ملات ريزدانه هاي نرم ماسه اي نيز فراوان مي باشد.

2-مقداري متناسب سنگ ريزه به ملات اضافه مي شود كه اين خود در بوجود آمدن ملات مطلوب مؤثر خواهد بود.

3-از كلوش به جاي كاه به مخلوط اضافه مي گردد و ملات سفت و ورزديده مي شود.

توجه: به علت بلندي ساقه هاي كلوش، اين ملات يكپارچگي بيشتري نسبت به دانه هاي كاه دارد كه اين خود از ويژگي ملات ديوارهاي چينه اي در اين خطه مي باشد.

طريقه ساخت: 1-روش چينه گذاري در چندين لايه و رج انجام مي گردد.

معمولاً اولين رج به عرض 50 تا 60 سانتيمتر و به ارتفاع تقريبي 50 سانتيمتر مي باشد.

2-تكرار رجها تا سطح زير پوشش كه تقريباً 250 سانتيمتر مي باشد انجام مي گردد. معمولاً آخرين رج اين چينه گذاري به عرض 40 سانتيمتر است.

توجه: ويژگي اين چينه گذاري با ساير چينه هاي معمول در ساير مناطق در واچين بودن «جمع شدن» رجهاي چينه در ناحيه داخلي فضا با شيب كم  و در قسمت خارج بيشتر مي باشد. اين حالت ديوار را در ناحيه داخل فضا تقريباً شاقولي نشان مي دهد. ضمناً با توجه به عرض ديوار در پايين و بالا و جمع شدن رجها بسيار كمتر، از ساير انواع ديوارهاي چينه اي مي باشد.

3-پس از اجراي پوشش سقف و نصب چهارچوبهاي در و پنجره سطوح داخلي اندود كاهگل مي شود. در بعضي موارد از وجود رويه نرم سيم كاهگل نيز استفاده مي گردد.

4-پس از انجام اندود داخلي كف سازي شامل دو لايه انجام مي شود. لايه اول شامل شن و خاك بوده كه به ارتفاع 20 سانتيمتر در كف پهن و كوبيده مي شود. لايه دوم اندود كاهگلي مي باشد كه پس از مرطوب كردن كف، انجام مي گردد.

5-پس از اجراي اندود داخلي و يا قبل از آن اندود كاهگل در سطوح خارجي نيز انجام مي شود.

ديوار سنگي: در مناطق كوهستاني به علت وجود سنگ فراوان و دوري از جنگل بناها از سنگ طبيعي ساخته مي شود. در بعضي موارد قطعات به شكل بلوك تراشيده شده و مصرف مي گردد. پي سازي زير ديواره هاي سنگي بيشتر از سنگ و در بعضي موارد از شفته نيز استفاده مي شود.

نحوة اجرا: 1-عرض ديوارهاي سنگي بين 40 تا 50 سانتيمتر مي باشد از ملات گل آهك، ماسه آهك و امروزه از «ماسه سيمان» نيز جهت تين سنگ كاري استفاده مي شود.

2-اولين رج سنگها بلند، به صورت مورب با رعايت ملات خور پهلوي يكديگر در عرض ديوار چيده مي شود.

3-رج دوم باز هم به طور مورب و در جهت عكس رج اول چيده شده.

4-پس از پايان هر چهار رج و به ارتفاع تقريبي 70 تا 100 سانتيمتر بر سطح سنگ كاري ملات كشيده شده و تخته هاي پهن به قطر پنج سانتيمتري در طول ديوار مستقر مي شود. سپس ملات كشيده شده، مجدداً سنگ كاري در پيوند مورب انجام مي شود.

توجه: وجود تخته هاي پهن در بين رجها سبب تقسيم نيرو شده و عدم ريزش قطعات در سنگ كاري مي شود و اين روش فقط در نواحي كوهستاني شمال ايران معمول مي باشد.

پس از پايان سنگ كاري و اجراي سقف، نماي داخلي اندود كاهگل شده و نماي خارجي وسيله ملات ماسه آهك و يا «ماسه سيمان» بندكشي مي گردد. كف سازي نيز از دو لايه شن ريزي به قطر 10 تا 20 سانتيمتر و اندود كاهگل خواهد بود.

ديوارهاي آجري: در بعضي از روستاها از ديوارهاي آجري جهت ساختمان سازي استفاده مي شود.

ديوارهاي بلوكي: در سالهاي اخير از وجود بلوكهاي سيماني در روستاهاي شمال ايران استفاده فراوان شده. معمولاً اين ديوارها با عرض 40 سانتيمتر و با ملات ماسه سيمان چيده مي شود. پي سازي اين ديوارها شفته يا مي باشد. اندود داخلي از دو لايه ماسه سيمان و سپس گچكاري به وجود آمده و نماي خارجي بلوكها بندكشي سيماني مي گردد.

ساختن سقف

پوشش سقف در بناهاي چوبي سنتي به دو صورت شيبدار و تخت انجام مي شود كه به ذكر آن مي پردازيم.

گالي پوش: در اصطلاح محلي به اين پوشش گالي پوش خانه گفته مي شود زيرا هم از نظر اجرا ساده مي باشد و هم از جهت هزينه مناسب ساختمانهاي چوبي روستائي بوده كه به طرق مختلف ساخته شده و مورد استفاده مي باشد.

به طور كلي كلاف بندي اسكلت چوبي به شكل خرپا انجام مي گردد كه نيرو از پوشش بر اجزاي خرپا و سپس بر ديوارها وارد مي شود.

معمولاً در گالي پوش جهت اسكلت بندي خرپا و جزئيات آن از تيرهاي گرد استفاده مي شود كه قطر چوب نسبت به ابعاد فضاي طويل، قطورتر و در اطاقهاي تكي و انبار و آغلها كمتر مي باشد.

به طور كلي در خرپا سازي بيشتر از تيرهاي يكنواخت به قطر 15 سانتيمتر استفاده مي شود.

پيش آمدگي پوشش جهت پيشگيري از ريزش آب باران بر سطوح ديوارها الزامي مي باشد كه در طول آن در عضوهاي مورب كه اصطلاحاً «سره چو» ناميده مي شود، رعايت مي گردد.

معمولاً در اطاق تكي «سره چوها» به يك نقطه كه اصطلاحاً «ستيغ» ناميده يم شود ختم مي گردد. اما در فضاهاي بزرگ، طول كش انتهايي  تا  طول بزرگ فضا مي باشد و عضوهاي مايل بدان ختم مي گردد و درنتيجه شيب پوشش به وجود مي آيد. البته شيب پوشش به ارتفاع آن نيز بستگي كامل دارد كه در اين پوششها ارتفاع بلند و شيب با زاويه اي اصطلاحاً «تند» انجام مي شود.

نحوه اجراي سكلت پوشش: 1- پس از اتمام ديواركشي كلاف انتهايي به نام نعل كشي يا «نال» و يا «اكن» كه اصطلاح محلي مي باشد انجام مي گردد . اكن كلافي است در چهار طرف اسكلت و در زير پوشش. در اكثر موارد تيرهاي مورب با رعايت پيش آمدگي برروي نعل كشي نصب مي شود. اما در برخي مواقع بيشتر برروي نعل كشي تيرهاي عمودي كوتاه نصب مي گردد و روي تيرهاي مذكور مجدداً نعل كشي شده و عضوهاي مورب بر آنها نصب مي گردد. از فضاهاي بين دو نعل جهت تير پوشش داخلي سقف استفاده مي شود. اشاره به

2-محل نشست تيرهاي مورب بكش انتهائي به شكل پخ بوده و به وسيله ميخ به يكديگر متصل مي شود و اسكلت به شكل خرپا شكل مي گيرد.

3-پس از به وجود آمدن كلاف بندي به فاصله تقريبي 50 سانتيمتر تيرهاي مورب بكش زيرين و كش انتهائي وصل مي شود تا كلاف بندي خرپا به وجود آيد.

4-از شاخهد هاي يكنواخت دررختان كه اصلاحاً «تركه» نيز گفته مي شود مشبكهاي شطرنجي به فاصله 40 تا 50 سانتيمتر به تيرهاي مورب متصل مي شود و سطوح آماده پوشش مي گردد.

توجه: در اكثر مواقع عمل شطرنج بندي به وسيله تيرچه ها و شاخه ها يكنواخت انجام شده و به وسيله شاخه هاي ملايم درخت به يكديگر كلاف و درگير مي گردند.

پوشش داخلي^ از تيرهاي يكنواخت به قطر تقريبي 10 تا 15 سانتيمتر با رعايت طول گير بر سطح نعل كشي نشست كرده و متصل مي شود و جهت پوشش به دو صورت آماده مي گردد.

روش الف^ سطح تيرهيا مذكور سرشاخه چيني شده و روي آن با حصير مفروش مي شود و روي حصير كاهگل مي گردد. در اين روش از طنابهاي علفي استفاده كرده و به شكل قلاب به تيرها وصل شده كه به نام «مكرومه» جهت نگهداري مواد غذايي، اشياء و يا موارد ديگري استفاده مي‌شود.

روش ب: پوشش سقف داخلي وجود نداشته و سقف داخلي همان زير پوششهاي كلوش و كلافبندي چوبي مي باشد.

پوشش خارجي: 1- از كلوش ساقه هاي برنج كه داراي 60 تا 70 سانتيمتر طول باشد و در ناحيه وسط داراي شياري كه قطرات آب باران را به زير مي راند استفاده كرده به شكل دسته هاي پهن بسته بندي مي گردد.

2-دسته هاي كلوش از شروع اسكلت تا ستيغ بام با پوشش (اورلپ) «نشست قسمتي برروي قسمت ديگر» برروي دسته هاي زير به وسيله «وريس» به تركه ها كه اصطلاحاً «بام دار» گفته مي شود بسته شده. عمر اين كلوش بندي بين 7 تا 10 سال مي باشد.

توجه: غير از كلوش از گياه مردابي ديگري به نام ليق كه داراي 100 تا 120 سانتيمتر طول و عرضي تا 3 سانتيمتر كه در وسط پهناي آن نيز شياري دارد جهت استفاده در پوشش سقف واقع مي شود. عمر ليق از كلوش بيشتر مي باشد و در مواردي تا 10 سال مي رسد.

در نواحي ساحلي از ني هاي مردابي به نام ملچ نيز استفاده مي شود. بجز ساقه هاي ذكر شده از «لي» تيز كه گياه مردابي است و داراي قطري 3 تا 4 برابر ساقه گندم مي باشد، جهت پوششها استفاده مي شود. اين گياه سخت مقاوم بوده و داراي طولي تا 5/1 متر مي باشد. اما به علت فراواني ساقه هاي برنج بيشتر از آن استفاده مي شود.

لت پوش يا لت پوش خانه

در نواحي جنگلي و حواشي آن كه داراي چوب فراوان مي باشد، براي پوشش سقف الاچيق ها  و كلبه هاي جنگلي و منازل مسكوني روستائي و انبارها و غيره از تخته هاي مقاتوم و نراد و با از راش و بخصوص از چوب بلوط استفاده مي شود.

معمولاً پس از قطع درخت، چوب آن را به گردبينه تبديل كرده كه پس از خشك شدن پوست آن گرفته مي شود و به قطعات 50 تا 70 سانتيمتر بريده شده، سپس با تبر به لايه هاي 3 تا 4 سانتيمتري تبديل مي شود و سطوح آن نيز با تبر هموار مي گردد. امروزه اين عمل با ماشين به قطر 2 تا 5/2 سانتيمتر و در برخي موارد به شكل سر و ته باريك برش داده مي شود و جهت پوشش نهايي سقف و در بعضي موارد بدنه هاي خارجي نيز استفاده مي شود.

اصولاً كلمه لت از شكل گيري قطعات تخته برروي يكديگر مانند كتاب باز شده، آمده است. اين قطعات در ناحيه تارك خط الرأس تخته هاي زيرين را مي پوشاند. متأسفانه امروزه از اين نوع پوشش كمتر استفاده مي شود.

نحوه اجراي لت پوشش: 1- به علت محدود بودن ابعاد اين بناها، طول خرپا نيز كوتاه مي باشد كه اصول اجراي آم با گالي پوش داراي تفاوت مختصر و در مواردي مشترك مي باشد.

در خرپاسازيهاي گالي پوش، بيشتر از چوبهاي گردبينه جهت كلاف بنديها استفاده مي شود. اما براي پوشش لت مي توان از نعل برداشتن تيرهاي گرد نيز استفاده كرد. اما براي يكنواختي كار بيشتر از چهار تراشهاي مقاوم 10×10 سانتيمتري و يا بيشتر جهت باربري تخته هاي لت استفاده مي شود.

2-در اسكلت بندي لت پوش جهت بوجود آوردن پيش آمدگي پوشش به شكل كنسول، نعل كشي با رعايت اندازه پيش آمدگي آن بر ستونها مستقر شده و ميخ مي شود.

3-در ناحيه انتهاي پيش آمدگي «كش» از چهار تراش به عنوان لب بند استفاده مي شود. اين كش افقي سبب درگيري تيرهاي مورب خرپا با نعل كشي مي گردد.

4-نسبت به اندازه تخته هاي لت و اورلپ آنها «تركه كشيِ از چهار تراشها 8×8 يا 10×10 به فاصله 40 تا 65 سانتيمتر به عضوهاي مورب خرپا اتصال و ميخ مي شود.

5-تخته هاي لت به طول 50 تا 75 و به عرض 20 تا 25 سانتيمتر برروي «تركه ها» از ناحيه پيش آمده به شكل رج به رج پوشش «اورلپ» در رديف اول ميخ مي شود.

6-رج دوم با رعايت  پيوند نسبت به رج زيرين و پوشش «اورلپ» هم از جهت عمودي و هم از جهت افقي به اندازه 5 تا 10 سانتيمتر طوري ميخ مي شود كه ميخ از تنه لت زيرين عبور كرده و به تركه متصل شود.

توجه 1: «پوشش اورلپ جهت پيشگيري از نفوذ آب انجام مي گردد».

7-پس از پوشش تخته هاي لت به شكل رج به رج تا ستيغ خرپا در چهار سطح به وسيله تخته در خط الرأس و خط شيب دو سطح همجوار و با رعايت اورلپ پوشش مي شودو ميخ از قطعات عبور كرده در تخته هاي زير نشست مي كند و به تركه ها نيز متصل مي شود.

توجه 2: اين پوشش تيز از ناحيه پايين تا ستيغ با رعايت «اورلپ» انجام مي شود.

توجه 3: معمولاً در لت پوش و گالي آبرو و ناوداني وجود ندارد. در لت پوش با توجه به پيش آمدگي كشها به فاصله 100 تا 120 سانتيمتر و در مواردي بيشتر اين اصول سبب مي شود كه آب از ناحيه كنسول به زير ريخته و به زير سقف كنسول و ديوارهاي بنا سرايت نكند، ضمناً نكگند، ضمناً شيب تند خرپا سبب هدايت سريع آب باران و برف از سقف مي گردد.

قابل ذكر است كه در قديم براي نگهداري قطعات لت در مقابل باد از قرار دادن قطعات سنگ برروي آنها استفاده شده. مسلماً در اين حالت تخته ها خميده شده كه هر سال بايد برگردانده شود تا خميدگي آن برطرف گردد.

اما در زمانهاي بعد به وسيله آهنگري انواع ميخهاي اسكوپ و ميخهاي سر و ته باريك و نوك تيز در اندازه هاي كوچك و بزرگ جهت اتصالات ساخته مي شد كه در مواردي اين نوع ميخهاي اسكوپ تا امروز نيز مورد استفاده مي باشد. به طور كلي امروزه از انواع ميخهاي پيچ كه يكي از مصالح مؤثر در اجراي ساختمانهاي چوبي مي باشد، بهره كافي گرفته مي شود.

پوشش سقف داخلي: 1-از تيرهاي مدور كه سطح آنها نعل برداشته شده و يا از چهار تراش به فاصله هر 50 سانتيمتر جهت پوشش سقف داخلي استفاده مي شود.

2-سطح تيرها با پرواز مفروش مي شود، سپس روي آن حصير كشيده و اندود كاهگل مي گردد.

توجه 1-در مواردي به جاي پرواز از سرشاخه گذاري به نام ثقت نيز استفاده مي شود.

توجه 2-معمولاً اين پوشش قبل از اجراي لت پوش انجام مي گردد.

كف سازي: معمولاً بناهاي ذكر شده در مكانهاي باند و مرتفع ساخته مي شود تا نفوذ رطوبت به ساختمان كمتر باشد، ضمناً در بناهاي گالي پوش و بخصوص لت پوش كف بنا از زمين طبيعي حدود يكمتر بلندتر ساخته مي شود تا خطر نفوذ رطوبت از بين برود.

كف سازي به دو صورت كاهگلي و تخته پوش انجام مي گردد.

الف: كف سازي شبكه: به طوري كه قبلاً نيز اشاره شد، به ضخامت 20 سانتيمتر شن ريزي مي شود سپس جهت عايق رطوبتي خاك خشك و خاكه ذغال را با يكديگر مخلوط كرده روي شن پهن كرده و آن را مي كوبيم تا متراكم گردد. بعداً به ضخامت 5/2 تا 3 سانتيمتر اندود كاهگل مي شود.

ب- كف سازي چوبي: كف سازي چوبي نيز به دو شكل انجام مي شود.

روش اول: 1- به ارتفاع لازم روي كرسي چيني و يا ستونهاي چوبي با تيرهايي به قطر 20 تا 25 سانتيمتر نعل كشي مي شود. قطور بودن اين تيرها از «لم» (الاستيسيته) كف سازي پيشگيري مي كند.

2-از تيرهاي گرد به قطر 15 تا 20 سانتيمتر كه سطح آنها به اندازه 5 سانتيمتر نعل برداشته مي شود به فاصله 40 تا 50 سانتيمتر در حالت سر و ته به تيرهاي نعل كشي ميخ مي شود.

توجه 1: سر و ته قرار دادن چوبهاي گرد جهت تحمل فشاري و اثر نيرويي يكنواخت در هر دو سر تير مي باشد. ضمناً جهت همسطح شدن تيرها در يك ضخامت از گوه گذاري در زير سر تيرهاي ضعيف و يا نعل برداشتن در سر تيرهاي قطور استفاده شده و با ريسمانكشي سطوح آنها يكنواخت مي گردد.

3-از سرشاخه هاي يكنواخت و بدون زائده به قطر 5 سانتيمتر و به فاصله آكس تيرها تهيه مي شود و به آنها ميخ مي گردد.

توجه 2: فاصله و بندهايي كه به علت كماني بودن سرشاخه ها بوجود مي آيد، سبب نشست و پيوند اندود كاهگل با آنها مي گردد.

4-جهت يكنواخت بودن كف و پيشگيري از جركت سرشاخه، روي آنها به قطر 4 تا 5 سانتيمتر اندود كاهگل مي شود.

روش دوم: در اين حالت پس از استقرار تيرهاي گردبينه برروي نعل كشي و همسطح كردن آنها به وسيله نعل برداشتن از تخته هاي 3 سانتيمتري با عرضهاي متفاوت در طول 5/1 و يا 2 تا 3 متر بارعايت 4 ميليمتر فاصله بر سطح گردبينه ها مفروش شده و ميخ مي گردد و كف پوشي مسطح=هموار و جالب بوجود مي آيد.

توجه 1: به اينگونه كف سازي چوبي اصطلاحاً «لمبه كوبي» گفته مي شود. اين پوشش با هزينه اي بيشتر از روش قبل همراه خواهد بود، اما در اين روش خطر تابله شدن كاهگل از ثقف ها وجود ندارد.

توجه 2-فاصله 4 ميليمتر بين تخته ها، به خاطر جلوگيري از انبساط و انقباض در مقابل واكنشهاي گرما و سرما هنگام باز شدن و جمع شدن چوب مي باشد. كه اصطلاحاً به آن درز انبساط مي گويند.

توجه 3-رعايت ارتفاع در كف سازي چوبي و خالي بودن زير آن، سبب گردش هوا در ساختمان مي شود و در نتيجه كف ساختمان كاملاً خشك و عاري از رطوبت مي گردد.

راه پله در بناهاي چوبي: به علت مرتفع بودن كف ساختمانهاي چوبي از سطح زمين طبيعي معمولاً ارتباطز به وسيله پلكان چوبي و در مواردي كاز رامپ چوبي صورت مي گيرد.

1-دو تير قطور و باربر با شيب كافي از يك طرف در زمين و از طرف ديگر كف ساختمان و يا ايوان را به يكديگر مربوط مي سازد.

2-از تيرهاي گرد به قطر 10 تا 15 سانتيمتر و به طول 5/1 متر در جهت عكس تيرهاي زيرين و عمود بر آنها قرار داده و ميخ مي گردد.

توجه: در بعضي موارد از تير بار و حمال در زير قطعات استفاده نمي شود بلكه قطعات به وسيله تسمه آهني از زير و رو به يكديگر متصل مي شود كه كارآيي چنداني ندارد. از وجود رامپ چوبي بيشتر در منازل چوبي استفاده مي شود. نحوه ساخت نردبان: 1- از 2 تير قطور و يا چهار تراش مقاوم جهت تيرهاي مورب زيرپله ها استفاده مي شود.

2-مف پله ها از تخته مقاوم به عرض 100 تا 120 سانتيمتر و عرض 25 سانتيمتر آماده مي شود.

3-محل نشست كف پله ها در تيرهاي حمال و باربر فاق برداشته و سپس تيرها در محل معلوم كارگذاري مي گردند.

4-كف پله ها در تيرها نشست كرده و به شكل چپ و راست ميخ مي شود. در مواردي از تسمه كشي دوبل بين دو كف و تير حمال نيز استفاده مي شود.

5-دست انداز چوبي شامل تيركهاي عمودي و از دو سر برروي تيرهاي مورب نصب شده و سپس تيرك مايل روي سر دو تيرك عمودي متصل مي شود و ميخ مي گردد.

جانپناه چوبي: جانپناه كه در اصطلاح محلي «سراحي» نيز گفته مي شود از سه عضو تشكيل مي شود.

الف: تيرهاي افقي يكي در پايين و ديگري در بالا به ستونهاي ايوان به شكل نشست در فاق متصل مي شود و ميخ مي گردد.

ب: تيرهاي عمودي يك زمينه مربع مرا در بين دو تير افقي به وجود مي آورد.

توجه تيرهاي عمودي از هر طرف 5 سانتيمتر بلندتر انتخاب مي شود. از تيرهاي افقي قبلاً فاق برداشته شده، به شكل فاق از تير افقي و زبانه مانند از تيركهاي عمودي درگير و كلافبندي آنها به وجود مي آيد و اتصالات به وسيله ميخهاي چپ و راست انجام مي شود.

ج: تيركهاي مورب به شكل چپ و راست مربعها را به چهار مثلث تبديل كرده معمولا محل نشست دو قطعه چپ و راست، نيم، آنيم مي گردد و به يكديگر ميخ شده و سپس اتصالات آنها با تيركهاي عمودي و يا تير افقي انجام مي گردد تا جانپناه ساده اي به وجود آيد.

در بعضي موارد بين تيرهاي افقي تيركهاي عمودي به فاصله 20 سانتيمتر مستقر شده جانپناه بوجود مي آيد.

توجه: در برخي مواقع بنا به سليقه نجار، جان پناههاي زيبا ساخته يم شود.

ساختمانهای زگمه ای (كله چوبی)

ديوارسازي در ساختمانهاي زگمه اي تكامل ديوارهاي ورجين مي باشد. معمولاً در ديوارهاي ورجين اندود كاهگل انجام مي گردد در صورتي كه ديوارسازي زگمه اي فقط با به كار بردن تيرهاي چوبي به شكل افقي انجام مي شود و اندودي وجود ندارد. اين بناها بيشتر جهت كلبه هاي جنگلي ساخته مي شود. امروزه از اين روش جهت بناهاي مسكوني نيز استفاده يم شود. ابعاد اين بنا به طول تير بستگي مدارد. اما با روش اتصالات دقيق ديوارسازي طويل جهت فضاهاي بيشتر نيز ممكن مي باشد. اين بناها در عين سادگي داراي زيبايي خاص مي باشد. قبل از اجراي اين بنا به نكات زير بايد توجه شود.

1-چوبهايي كه جهت ساختمانهاي زگمه اي به كار مي رود بايد داراي مقاومت كافي بوده تا در مقابل اثرات جوي و گذشت زمان دچار ترك خوردگي نشود. از اين رو تهيه چوب از درختان وسوزني برگ براي اين منظور بسيار مفيد خواهد بود.

2-تيرهاي لازم بايد داراي يكنواختي كامل بوده يعني بايستي سر و ته تير يك اندازه باشد قطر تيرهاي مذكور نبايد از 20 سانتيمتر كمتر باشد.

3-خشك كردن تير به طور اصولي جهت ديوارسازيهاي زگمه اي از ويژگي لازم در اجراي اين بناها مي باشد.

4-زائده هاي تير همسطح با تير زده شده و معمولاً به وسيله داس سطوح برجسته تير تراشيده مي شود تا يكنواختي كامل در تيرها بوجود آيد. پس از آماده سازي تيرها، به اجراي بنا مي پردازيم.

پي سازي: در بناهاي زگمه اي پي سازي اصولي مانند پي شفته اي و يا پي سنگي با توجه به مصالح موجود در محل ساخته مي شود.

پس از پي سازي، كرسي چيني با ملات مرغوب جهت مرتفع شدن بنا از سطح زمين آغاز مي شود. اين كرسي چيني در قديم به وسيله ملات آهك و امروزه به وسيله ملات و سيمان انجام مي گردد.

توجه 1: مرتفع ساختن پي و يا كرسي چيني جهت پيشگيري از نفوذ رطوبت به ديوارهاي زگمه اي مي باشد.

توجه 2: چنانچه اين پي سازي داراي تقاطع اضافي به اندازه كرسي و طولي به اندازه 100 تا 150 سانتيمتر به خاطر نشست گوشه هاي ديوار باشد، از جهت نگهداري پشت تير اصولي خواهد بود.

اجراي ديوار زگمه اي: 1- كلاف بندي ديوارهاي چوبي زگمه اي با اصول فاق برداشتن ريشه اي كه اصطلاحاً «زين اسبي» گفته مي شود، در تيرهاي عرضي و طولي تا  ضخامت آن با رعايت شيب مدور از دو طرف برداشته مي شود. اين عمل در ناحيه سطح بالاي تمامي تيرهاي عرضي و طولي انجام مي گردد. يعني پايين تير سالم، اما قسمت بالاي آن جهت نشست تير گود و زين اسبي مي شود. رعايت نشست دو جزء‌در يكديگر با كلاف و پيوند كامل و بدون فضاي خالي در بين آنها الزامي است.

توجه: نشست رجهاي طولي در رجهاي عرضي به شكل زين اسبي به طوريكه در تصوير مشاهده مي شود، يكي از اصول زلزله در اين نوع ديوارسازي و بناي چوبي مي باشد.

2-معمولاً عمل زين اسبي در تيرها به اندازه دقيق طول و عرض ديوار قبل از ديوارسازي انجام شده و با آماده سازي تيرهاي مذكور ديوارسازي آغاز مي شود.

به طوري كه اشاره شد، جهت كلاف بندي و نگهداري تير در پشت فاق زين اسبي چنانچه در تقاطع پشت ديوار حدود 150 سانتيمتر رعايت شود اصولي خواهد بود.

رج نيم لايي: براي همسطح شدن رجها، دو طرف فضا از لاپه تير و از دو سمت ديگر از تيرهاي يك قطر استفاده مي شود.

توجه 1: ديوارسازي زگمه اي با رعايت نشست رجهاي چهار ديوار برروي يكديگر خواهد بود. يعني دو ديوار طولي برروي دو ديوار عرضي نشست كرده و با تكرار دو رج متقابل برروي يكديگر، ديوارسازي دنبال مي شود.

توجه 2: برداشت زين اسبي در تيرها با رعايت شيب جهت نشست برجستگي از تير بالائي در فرورفتگي تير زيرين و با توجه به اندازه برداري سبب شاقول سازي ديوارها در اجراي آنها خواهد شد.

توجه 3: چنانچه محل نشست دو تير بالايي بر تير زيرين با ميخ بلند و يا ميخ دوبل چوبي انجام شود، موجب اتصال مطمئن خواهد شد.

ضمناً با كاربرد شاقول در هر چند رج جهت قائم شدن ديوارسازي الزامي خواهد بود.

محل در و پنجره در ديوارهاي زگمه اي: بناهاي زگمه اي داراي در ورودي و پنجره نيز مي باشد. معمولاً محل در و پنجره در وسط ديوارها مي باشد. با استفاده از تيرهاي كوتاه در كلاف بندي محل در و پنجره باز گذارده مي شود و با تكرار رجها پس از به وجود آمدن ارتفاع لازم مجدداً از تير بلند جهت دست اندازي استفاده مي شود. در بعضي موارد فضاي باز جهت درواشو و يا دربند به شكل پله اي و مضرس انجام مي گردد.

توجه 1- در مواردي از تيرهاي گرد چهار چوبي ساخته شده و در محل نصب مي گردد.

توجه 2- در ديوارسازي بايستي دقت شود كليه رجها يكنتواخت ساخته شود. يعضي ضخامت تيرها در تمايم رجها يكي باشد.

كلاف خرپا: بحث خرپاسازي را بعداً بطور مفصل بررسي خواهيم كرد و در اين قسمت به ذكري گذرا جهت اين بحث مي پردازيم.

1-به علت اين كه شيب خرپا باعث فشار جانبي بر ديوار زگمه اي نشود به فاصله هر يك متر از بچه كش معلق، در جهت عكس ديوار براي سطح اتكاء بيشتر به رجها اتصال داده مي شود.

2-تيرهاي مورب فرعي حالت نگهدارنده تيرهاي مورب را دارد كه تحت زاويه شيب پخ شده و بر سطح بچه كش هاي معلق در جهت عكس ديوار براي اتكاء بيشتر به رجها اتصال داده مي شود.

3-بيشتر شمعها برروي بچه كشها جهت نگهداري تيرهاي مورب نيز متصل مي شود.

4-تيرهاي مورب با رعايت پيش آمدگي از بر ديوار همانند كنسول از يك طرف بر تير قائم خرپا در ناحيه مياني اسكلت و از طرف ديگر به بچه شمعكها متصل مي شود و سپس لاپه كوبي مي گردد. تخته هاي لت با رعايت اورلپ بر سطح لاپه ها متصل مي شود و پوشش سقف به وجود مي آيد.

ساختمانهاي زگمه اي جديد

امروزه از روش سنتي استفاده شده بناهاي چوبي جديد در طرحهاي مطلوب و زيبا و با داشتن فضاهاي لازم نظير ايوان وسيع، خال، پذيرايي، خواب، آشپزخانه، انباري و سرويس شامل توالت، دستشويي حتي حمام و شومينه در شكل فني ساخته شده و مورد استفاده قرار مي گرد. با توجه به اينكه كاربرد برخي از مصالح غيرسنتي مانند سيمان و فلز در بحث ما نمي باشد، اما به سبب كاربرد چوب حدود 90 درصد از كل مصالح به كار رفته در اين بنا، آنهم به روش تلفيق سنتي و جديد با اشاره گذرا از آن مي پردازيم.

1-پس از پي سازي، از شناژ بتوني جهت مرتفع ساختن بنا نيز استفاده مي شود. پس از عايق رطوبتي بر سطح شناژ تيرهاي افقي با اتصال زين اسبي و گودبرداري از تيرها در يكديگر نشت مي كند و ديوارها به وجود مي آيد.

توجه: اتصال در تيرها به وسيله دوبل‌هاي چوبي نيز مي باشد.

2-ديوارهاي سرويس وسيله آجركاري و جدا از ديوارهاي چوبي را رعايت فاصله و به ترتيب اجراي قيراندود و سپس تأسيسات و بعداً كف سازي و كاشيكاري بدنه ها در كيفيت ساختمانهاي روز بوجود مي آيد. در اين بناها از كف سازي اصولي نيز استفاده مي شود.

از ويژگي كار در ديوارهاي زگمه اي جديد سوراخ كردن تيرهاي چوبي در امتداد قائم و عبور ميل گردهائي كه دو سر آن دنده شده و به وسيله واشرگذاري و سفت كردن مهره، تيرها در يكديگر فشرده يم شود.

توجه: در تابستان مهره سفت مي گردد و در زمستان شل شده تا حالت تعادل و ثابتي در مقابل جمع شدن و باد كردن تيرها به شكل يكسان به وجود آيد تا ترك خوردن و نفوذ گرما در يكديگر فشرده مي شود.

توجه: در تابستان مهره سفت مي گردد و در زمستان شل شده تا حالت تعادل و ثابتي در مقابل جمع شدن و باد كردن تيرها به شكل يكسان به وجود آيد تا ترك خوردن و نفوذ گرما در تيرها از بين برود.

توجه 1- در بين رجها از عايق پشم و شيشه جهت عايق حرارتي و برودتي استفاده مي شود.

توجه 2- به فاصله هر سه ماه يكبار ديوارهاي چوبي بوسيله روغن جذب شونده واكس زده يم شود. اين روش سبب عدم ترك خوردگي در تيرها و دوام بيشتر آنها مي گردد.

توجه 3-معمولاً پوششهاي نهايي در اين بنا از مصالح چوبي سنتي و در مواردي از مصالح غيرسنتي نيز استفاده مي شود.

در اشكال زير پلان، برش، دتايل و نمادهاي يك نمونه از ساختمانهاي چوبي زگمه اي سنتي و جديد را بررسي مي كنيم

اصول ضد زلزله در بناهاي چوبي سنتي ساده

به طريق بسيار ساده و با اجراي فني مي توان در بناهاي چوبي – سنتي – كه كلافهاي اصلي افقي بر تيرهاي عمودي نشست و عمل كرد دارد – اصول ضدزلزله را به وجود آورد.

در اين روش مي توان به ترتيب ذيل عمل كرد.

1-قالب لوله سيماني به قطر داخلي حدود 30 سانتيمتر ساخته و آماده مي كنيم.

2-بتون سفت با دانه بندي مرغوب و با عيار سيمان 300 تا 350 كيلوگرم براي متر مكعب با مقدار آب كم و به شكل دو نم مخلوط مي شود.

3-قالب را آماده به مواد جداكننده آغشته مي كنيم سپس بتون دو نم را در درون قالب ريخته و آن را كاملاً مي كوبيم تا متراكم شود. سپس قالبها را باز كرده و از لوله ريخته شده جدا كي سازيم، پس از رعايت زمان مرطوب نگهداري لوله سيماني و مقاوم شدن اصولي آن از لوله استفاده مي شود.

4-برابر نقشه محل استقرار ستون ها، لوله هاي سيماني در پي حفر شده مستقر مي شود و با  رعايت كامل و عدم جابجائي لوله هاي سيماني اطراف آن با سنگ و ملات ماسه آهك پي سازي مي شود.

توجه: چنانچه زير لوله هاي سيماني سنگ كاملاً مسطح و تخت، سخت و مقاوم و با مقاومت فشاري كافي و در تراز يكديگر خطر نفوذ رطوبت به تير عمودي چوبي كه در درون لوله مستقر مي شود بي اثر خواهد بود.

استقرار شمع در لوله هاي سيماني: 1- (قطر تيرهاي عمودي حدود 25 سانتيمتر انتخاب مي شود). سطح تير زائده گيري شده و كاملاً يك دست مي گردد (يعني زائده گيري بر تير انجام مي شود)

2-بعد از انجام مرحله اول جهت اجراي ضد زلزله و تحرك پذيري تير افقي «تعل» كه اصطلاحاً كش نيز گفته مي شود كاملاً يكدست شده و طول آنهاغ يك اندازه مي گردد.

3-سرستونهاي عمودي به شكل مادگي زين اسبي مي گردد. بديهي است اين زين اسبي بايد در تمام شمع با يك شعاع و اندازه باشد. اين محل جهت نشست تير افقي خواهد بود.

4-ارتفاع آغشته به قير از تيرهاي عمودي در لوله سيماني مستقر مي شود. بديهي است قطر تيرهاي عمودي (ستون – شمع) حدود 25 سانتيمتر مي باشد كه در نتيجه رعايت 5/2 سانتيمتر ستون تا لوله سيماني از هر طرف مي تواند تحرك پذيري ستونها را در مقابل زلزله بخوبي انجام دهد.

5-پس از استقرار ستونهاي چوبي مذكور جهت كلاف سازي آنها و زيرسازي باربر براي كف فضاها كه از سطح پي بالاتر در نظر گرفته مي باشد، عمل پل كشي با اختلاف سطح از روي پي سنگي و با رعايت نشست تير افقي به شكل كوم در ستونها انجام مي گردد.

اجراي پل كشي جهت پوشش شيبدار: 1- به طوري كه قبلاً گفته شد سر ستون به شكل نيم دايره كامل و در حالت زين اسبي برداشته مي شود. عمل مدور سازي و اصلاح بوسيله چوب ساب زدن انجام مي گيرد.

توجه: ارتفاع ستونها كاملاً در يك اندازه و خزانه زين اسبي در سر تيرهاي عمودي نيز بايستي در تراز يكديگر باشند.

2-طول پل از دو طرف طويل تر و جهت پيش ايوان تا 140 سانتيمتر و در مواردي تا 150 سانتيمتر بلندتر و اصطلاحاً يك كلفتي انتخاب مي شود و سر شمع ها بدين طريق اجرا مي شود

روش الف:

جهت متحرك كردن پل در سر ستون قطر محل نشست پل بر ستون ستون باندازه قطر ستون بعلاوه چهار سانتيمتر اضافي و بعمق 2 سانتيمتر از ساير قسمته ديگر پل به شكل مدور برداشته مي شود تا علاوه بر تحرك‌پذيري پل حالت مانع نيز در آن بوجود آيد.

روش ب:

پس از شاقول سازي شمع ها بخاطر مهار شدن و كلاف تير افقي پل با ستون، از تسمه (6×60) ميليمتر استفاده كرده عمل ركابكشي را انجام مي دهيم.

توجه 1-دو بازوي ركابي را در مقابل يكديگر قرار داده و در آنها سوراخي به قطر 12 ميليمتر ايجاد مي كنيم.

توجه 2- محل سوراخها تسمه ركابي برروي شمع چوبي (تير عمودي) نشانه شده بوسيله مته نمره 12 ستون سوراخ سرتاسري مي شود.

توجه 3- نظر به اين كه پيچ نمره 12 بلند به طول 30 سانتيمتر وجود ندارد بوسيلة آهنگري مي توان اين پيچ را با داشتن گل پرچ و در يك طرف و از ناحيه سر با دنده كردن آن بوسيله قلاويز به وجود آورد.

3-پيچ ساخته شده از سوراخ ركابي و شمع عبور كرده از سوراخ مقابل ركابي بيرون مي آيد و به وسيله واشرگذاري تخت و سپس واشر فنري و مهره بستن نگهداري پل بستون و تحرك پذيري آن به وجود آيد.

توجه 4: فاصله ركابي با پل نشست كرده بر سر تير بين يك تا 2 ميليمتر رعايت مي شود تا تحرك پذيري پل بر سر ستون براحتي انجام گيرد.

توجه 5: - در بعضي از انواع اجرا جهت نگهداري پلهاي پيش ايوان مي توان در امتداد ستونهاي فضا با شمع هائي با شيوة ذكر شده جهت مشست پل در سر ستون اجرا كرد تا پوشش سقفي مسطح جهت لمبه كوبي در زير سقف شيبدار بخوبي انجام گردد.

توجه 6: بعد از اجراي پل كشي انجام پوشش شيبدار صورت مي گيرد.

توجه 7: اجراي ديوارسازي با تخته و يا تيرهاي لاغر «شلاقي» به شكل مورب و يا افقي با رعايت فاصله از يكديگر جهت بدنه داخلي و خارجي به دو طرف ستون بطوريكه قبلاً گفته شد انجام مي شود. سپس اندود گل با مخلوط كلوش پوشش داخلي و خارجي را سبب مي گردد.

اصول ضد زلزله بوسيله پروفيل: با توجه به استفاده و عمل كرد روش سنتي با استفاده از تعدادي نبشي و ورق و تسمه و ميل گرد مي توان اصول ضدزلزله جالبي در اسكلت بناهاي چوبي به وجود آورد. بديهي است در اين روش از وجود پي سازي بتوني بترتيب زير استفاده مي شود. (اين اجزا غير روش سنتي است)

1-پي سازي سنگي با ملات ماسه آهك با پيوند انجام مي شود. محل استقرار صفحه زير ستون بتون ريزي مي شود و صفحه زير ستون كه چهار ميل گرد بدان به شكل (L) متصل شده است در بتون كار گذارده مي شود.

توجه: اجراي تراز بودن صفحات زيرستون بدقت و درستي بايد انجام گيرد.

2-محل نشست ستون چوبي مقطع (تيرعمودي) برروي صفجه فلزي مشخص مي شود.

توجه: يكباد بودن مقطع ستونها و محل نشست آن ها بر روي صفحه زير ستون و همچنين برروي كليه صفحات زير ستون – به قطر حدود 25 سانتيمتر – انجام مي شود.

4. سه نبشي نمره 8 يا 10 بطول 50 سانتيمتر به طوري كه 5 ميليمتر با محيط مقطع ستون (دايره) فاصله داشته باشد بطور عمودي از ناحيه داخل بصفحه جوش مي گردد.

5. يكطرف بيكديگر و از طرف ديگر به صفحه متصل مي شود.

توجه 1- از ناحيه خارج بوسيله سه قطعه نبشي نمره 6 و يا 8 نبشيهاي عمودي از يكطرف بيكديگر و از طرف ديگر به صفحه متصل مي شود.

توجه 2- از ناحيه سر به وسيله 3 قطعه تسمه نمره 60 ميليمتري كلاف كشي و اتصالات سه نبشي عمودي نيز انجام مي شود.

توجه: يكباد بودن مقطع ستونها و محل نشست آن ها برروي صفحه زير ستون و همچنين برروي كليه صفحات زير ستون – به قطر حدود 25 سانتيمتر – انجام مي شود.

3-سه نبشي نمره 8 يا 10 بطول 50 سانتيمتر به طوري كه 5 ميليمتر با محيط مقطع ستون (دايره) فاصله داشته باشد بطور عمودي از ناحيه داخل بصفجه جوش مي گردد.

يكطرف بيكديگر و از طرف به صفحه متصل مي شود.

توجه 1-از ناحيه خارج بوسيله سه قطعه نبشي نمره 6 و يا 8 نبشيهاي عمودي از يكطرف بيكديگر و از طرف ديگر به صفحه متصل مي شود.

توجه 2-از ناحيه سر به وسيله 3 قطعه تسمه نمره 60 ميليمتري كلاف كشي و اتصالات سه نبشي عمودي نيز انجام مي شود.

استقرار ستونهاي چوبي يكدست و يك ارتفاع كه سر آنها جهت نشست پل، خزانه زين اسبي مي گردد. چنانچه ارتفاعي از ستون از محل نشست آن از روي صفحه فلزي تا سطح پوشش كف فضا بوسيله قير، كاير اصولي انجام مي گيرد.

2-ستونهاي فوق بين نبشي ها مستقر شده با عمل گوه گذاري موقت بين نبشي و ستون عمل شاقول سازي آنها انجام مي شود.

3-عمل بادبند كردن بوسيله ميل گرد و اتصال آن از يكطرف به ورق متصل به نبشي عمودي و از طرف ديگر تسمه نيم دايره كه هر دو نيم داريه تسمه داراي برگشت جهت پيچ و مهره مي باشند انجام مي گيرد.

توجه: قسمتي از عمل اتصالات بمانند اتصال ميل گرد به ورق متصل به نبشي عمودي و تسمه نيم دايره را مي توانم قبلا انجام داد تا خطر پرتاب جرقه از جوشكاري به ستون چوبي كمتر باشد.

4-بوسيله پيچ و مهره دو تسمه نيم دايره بيكديگر وصل مي گردد و كلافي را به وجود مي آورند.

توجه 1-جهت ثابت نگهداشتن كلاف، دو نيم تسمه دايره در ناحيه زير و بالاي تسمه دستك چوبي به ستون متصل مي كنيم.

توجه 2- جهت تحرك گرفتن ستون مي توان قطر كلاف نيم دايره را باندازه 10 ميليمتر بزرگتر از قطر ستون چوبي انتخاب كرد.

توجه 3- ساير قسمتهاي اجرا بمانند پل كشي – اجراي سقف شيبدار و ديوارهاي فضا بمانند مسائل قبل مي باشد كه شرح آن بررسي شد.

خرپاسازي جهت پوششهاي ورق سفال

گرچه قدمت پوششهاي ورق و سفال كمتر از لت پوش مي باشد، اما كاربرد اين مصالح در پوشش خرپا نيز قديمي مي باشد.

امروزه از پوشش ورق در روستاها نيز استفاده مي شود. اما نسبت بهره گيري از آن به مراتب كمتر از شهركها و بخصوص شهرهاي بزرگ مي باشد. در شهرهيا بزرگ شمال علاوه بر پوشش ورق از سفال پوشها نيز جهت پوشش نهايي در انواع خرپاها استفاده مي شود.

به طور كلي بناهاي  روستايي در حواشي جنگل و جلگه اي و خصوصاً در مناطق كوهستاني داراي ابعاد محدودي مي باشد كه خرپاسازي آن نيز به شكل ساده قابل اجرا است. اما مساحت زيربنا در شهرها به مراتب بيشتر از روستاها بوده كه درنتيجه اساس خرپاسازي و پوشش آن نيز با يكديگر تفاوت مي كند.

در بناهاي گالي پوش و لت پوش از چوب براي ديوارسازي استفاده فراوان مي شود، در صورتي كه در بناهاي سفالپوش و ورق پوش كه اصطلاحاً شيرواني گفته مي شود، ديوارها بيشتر عريض و با حجم سنگين و مصالح مقاوم تر نظير ديوارهاي آجري يا سنگي كه امروزه از بلوكهاي سيماني نيز براي ساختن اين ديوارها استفاده مي شود.

به طور خلاصه علاوه بر بناهاي سفالپوش به نام «سفالخانه» و پوشش ورق به نام «سيمكاخانه» علاوه بر استفاده از كلافبندي در نواخي شمال كه بايستي داراي خرپاسازي باشد، از اسكلت خرپاسازي در ابعادي وسيع جهت پوششهاي شيرواني همچنين پوششهاي ورق كوچك آردواز و از سفال استفاده مي شود. اين اساس در ساير نقاط كشور نيز مورد استفاده زياد مي باشد كه اساس كلي آن را بررسي كرده و سپس به نحوة پوشش آنها خواهيم پرداخت.

به طور خلاصه خرپاسازي به سه طريق مثلثي، دوطرفه و چهار طرفه قابل اجرا مي باشد. اسكلت خرپاسازي چهار طرفه كاملترين شكل خرپاها مي باشد كه به نحوة ساخت آن مي پردازيم.

اتصال خرپا به استخوان بندي بنا: در ديوارهاي چوبي و يا تله بستهاي چوبي كه شرح آن قبلاً گفته شد، تير افقي به نام نعل يا كش به ستونهاي چوبي ميخ مي شود و به وسيله دستكها اتصالات آن به وجود مي آيد. اما در ديوارهاي آجري و يا با مصالح ديگر در محل تقاطع ديوارها و يا با فاصله هر سه متر در ديوارهاي طويل، تيرچه عمودي به قطر 15 تا 18 سانتيمتر كه به نام چوب مشته معروف هستند، مستقر مي سازيم. اين چوب مشته در ارتفاع  ارتفاع و به اندازه 100 تا 120 سانتيمتر در ديوار كار گذاشته شده، سپس ديوارسازي تا ارتفاع لازم بنائي مي گردد. براي اتصال و درگير بودن چوب مشته عموماً از چوبهايي كه داراي سرشاخه مي باشد استفاده يم گردد. اين سرشاخه در ديوار به خوبي پيوند مي شود و سبب نگهداري كامل اسكلت خرپا مي گردد.

نعل گذاري: 1- پس از اتمام ديوارسازي با استفاده از خط تراز، سطح چوب مشته ها نعل كشي و آماده مي شود. يعني اضافي آنها بريده شده و همگي در يك سطح همتراز مي شوند.

2-براي نشست كامل كش برروي مشته ها نقاط لازم از كش اصطلاحاً نعل برداشته مي شود تا سطحي از گردي تير تسطيح شده و حركت پذيري كش از ميان برود، سپس كش به طول معلوم و به قطر 20 سانتيمتر بر سر چوب مشته مستقر مي شود و به وسيله ميخ بلند و با ركاب كشي اتصال به وجود مي آيد.

توجه: چنانچه از كش و همچنين چوب مشته جهت نشست دو عضو كنار يكديگر «نيم آنيم» برداشته شود و اتصالات به وجود آيد پيوند قطعات اصولي خواهد بود.

تيرك وسط «عطايي»: 1- وسط اسكلت خرپا مشخص مي شود به ارتفاع جست و خيز» اسكلت خرپا تير مقاوم به قطر حدود 20 سانتيمتر برروي كش مياني به نام عصايي يا شاخص به شكل شاقولي نصب و ميخ مي شود.

2-طرفين شاخص وسيله دستكها با نشست زبانه در فاق سبب نگهداري تير عمودي مي شود.

3-براي مقاومت بيشتر و كلاف بندي دو عضو تير قائم و كش از تسمه كشي در اطراف آنها كه اصطلاحاً «ركابي» گفته مي شود استفاده شده و به وسيله ميخ كردن اتصالات كافي به وجود مي آيد تا مقاومت اسكلت خرپا در مقابل بادهاي شديد مؤثر باشد.

توجه 1- چنانچه مسير دو سوراخ مقابل ركابي وسيله مته سوراخ شود و پيچ عبور داده شده و به وسيله مهره سفت شود و پيچ عبور داده شده و به وسيله مهره سفت شود اجرا كاملاً اصولي خواهد بود. ضمناً (از روش مذكور بايد در تمامي مفاصل استفاده گردد).

توجه 2- چنانچه تيرك مياني «عصايي» واحد و تكي باشد جهت نشست تيرهاي مورب بايستي سر تير مذكور با شيب لازم پخ شود.

تير خط الرأس: 1- تير گردبينه در اندازه لازم تهيه م شود و برروي تيرهاي قائم عصائي مستقر شده و به وسيله ميخ بلند و ركاب كشي اتصالات آن انجام مي شود.

توجه: چنانچه به جاي تير گرد از چهارتراش جهت اتصالات عضوها استفاده شود كاملاً بهتر خواهد بود. زيرا تير قائم به شكل زبانه، در فاق انجام شده از تير افقي و خط الرأس نشست مي كند.

2-جهت پيوند بيشتر از تسمه كشي فلزي براي كلافبندي در بين تيرهاي قائم و تير خط الرأس استفاده مي شود.

تيرهاي مورب: 1- بنا به اندازه طول شيب، تيرهاي مقاوم به قطر 15 تا 20 سانتيمتر از يكطرف به تير قائم و نقطه خط الرأس، و از طرف ديگر به كش و يا نعل متصل مي گردد.

توجه 1: جهت نصب آبرو، طول تير مورب نيز محاسبه شده و با رعايت برداشتن فاق از كش و نشست تير مورب در آن با رعايت داشتن كوم شيبدار سبب اتصالات اصولي شده و به وسيله ميخهاي بلند يا پيچ و سپس ركاب كشي قطعات با يكديگر متصل مي شوند.

توجه 2: تيرهاي مورب كناري در محل تقاطع دو بدنه جهت زيرسازي لاپه كوپي و تيرهاي مورب ديگري به فاصله 120 تا 150 سانتيمتر برابر اصول ذكر شده در اسكلت خرپا به وجود مي آيد.

 توجه 3- چنانچه فاصله دو تير مورب انتهايي كم باشد، تيرهاي مياني در بين آن دو كشديه شده و سطح آنها آماده لاپه كوپي مي گردد.

تيرچه هاي قائم: معمولاً جهت بوجود آمدن يك اسكلت خرپاي اصولي، تيرچه هاي فرعي قائم كه عضوهاي مؤثر مي باشد به فاصله 100 تا 120 سانتيمتر در زير تيرهاي خط الرأس و تيرهاي مورب و ساير تيرهاي باربر نصب مي شود.

ضمناً علاوه بر اتصالات اصولي استفاده از تسمه كشي بر عضوها به مقاومت و يكپارچه شدن اسكلت خرپا كمك فراوان مي كند.

دريچه شيرواني «خورشيدي»: جهت تميز كردن آبرو و محل سركاسة ناوداني و با مواردي ديگر همچون رفت و آمد برروي اسكلت شيرواني الزامي مي باشد كه در ناحيه  ارتفاع خرپا و در وسط شيب از يك بدنه كه بيشتر جهت نماي اصلفي مورد نظر مي باشد، ساخته مي شود. كلافبندي جهت درچه به عرض 50 و به ارتفاع 70 سانتيمتر به وجود مي آيد. علاوه بر نصب دريچه به وسيله تخته، اطراف كلاف دريچه را پوشيده و سطحي براي نصب ورق. به وجود مي آيد.

دودكش سازي: در بناهاي چوبي و يا بناهايي كه داراي پوشش شيرواني و يا سفال پوش مي باشد، اجراي دودكش در كلافبندي خرپا كاملاً قابل اجرا يم باشد. در اين موارد مسير دودكش در پلان ساختمان طوري انتخاب مي گردد كه مسير دودكش در بين قطعات و عضوهاي خرپا با رعايت فاصله ساخته شود. امروزه مسير دودكش به وسيله لوله هاي قطور ايرانيت و يا سيماني ساخته مي شود. اين عمل در قديم به وسيله لوله هاي سفالين تمبوشه به قطر 15 سانتيمتر كه اصطلاحاً شغال رو گفته مي شود، با رعايت نشست «نري» يك قطعه در «مادگي» از قطعه زيرين انجام شده و طويل مي گردد. جهت پيشگيري از اثر حرارت آتش سوزي تيرها، تيرچه عمودي، لاپه و غيره اطراف  لوله ها اندود كاهگل مي شود و در اكثر موارد ديوارسازي يك نيمه در اطراف لوله ها انجام مي گيرد اين عمل سبب اطمينان بيشتر در مقابل خطر سرايت حرارت به عضوهاي چوبي خواهد شد. امروزه گونه سازي در اطراف لوله ها و كانالهاي دودكش در اسكلت خرپا از ويژگي و اهميت خاصي برخوردار مي باشد كه برابر با اصول خاص خود بنائي ميگردد. ارتفاع خارجي دودكش تا بعد از ستيغ شيرواني با پيوند  و درپوش ساخته مي شود.

توجه 1- معمولاً دودكش به اندازه نيم متر از سطح خرپا بلندتر شده تا وزش باد مانع كشش دود نگردد.

توجه 2- در بعضي موارد نفوذ بادهاي شديد سبب عدم كشش دود مي شود كه نصب كلاهك در لوله دودكش اثر پس زدن دود را در مسير از ميان خواهد برد.

پوشش سقف شيبدار داخلي: در ساختمانهاي چوبي سنتي علاوه بر پوشش تخت در زير اسكلت ورق پوش، به طور نادر از پوششهاي شيبدار با رعايت كلافبندي در زير اسكلت خرپا به روش زير اجرا مي شود.

1-تير عمودي عصايي برروي كش قطور زيرين استوار مي گردد.

2-معمولاً اين كش در ارتفاعي بالاتر از كشهاي زيرين ديوار خواهد بود.

3-تير افقي مذكور محل تكيه گاه سر تيرهاي مورب و شيبدار پوشش زيرين مي باشد.

4-پاي تيرهاي شيبدار برروي كشهاي سرتاسر مستقر شده نصب مي گردد.

توجه: اسكلت خرپا در وضعيت خود جدا از تيرهاي پوشش شيبدار زيرين مي باشد كه با اصول فني اجرا مي شود. سپس پوشش شيبدار جهت سقف زيرين به وجود مي آيد.

5-فاصله تيرهاي شيبدار در ناحيه پايين حدود 50 تا 60 سانتيمتر و در بالا كمتر مي شود.

6-سطح روي تيرها به وسيله پرواز يا ثقت و يا حصير پوشش شده روي آن اندود كاهگل انجام مي گردد.

توجه: در مواردي جهت زيبايي و تزيين زير سقف، ابتدا حصير بر روي تيرها فرش شده، آنگاه روي آن پرواز و يا ثقت نصب مي شود.

توجه: در برخي از شهرستانها اين اجرا در سقفهاي چوب پوش تخت به نام دالاني انجام مي گردد.

پوشش سقف تخت در زير خرپا: 10 بعد از دودكش سازي از تيرهاي گرد به قطر 15 تا 17 سانتيمتر و با رعايت 40 تا 50 سانتيمتر فاصله برروي كشها با رعايت ريسمانكشي و هم سطح سازي تير به كش متصل مي شود.

2-از سرشاخه يكنواخت با پوشش 10 سانتيمتر بيشتر از هر طرف در روي تيرهاي مذكور به شكل چپ و راست مفروش مي شود.

3-سطح تيرها ثقت ريزي شده سپس حصير پهن مي شود و بعداً اندود كاهگل به اندازه 3 تا 4 سانتيمتر جهت پوشش سطح داخلي خرپا انجام مي گردد.

سقف كاذب: در زير سقف خرپا، سقف دومي به نام سقف كاذب با پروازكوپي به وجود آورده كه سطح زيرين آن اندود مي شود و سپس گچكاري  مي شود.

دريچه ورودي به داخل شيرواني: جهت رفت و آمد از ساختمان به درون خرپا، محلي در بين سقف داخلي خرپا و سقف كلذب جهت دريچه پيش بيني شده كه كلاف بندي چوبي آن به ابعاد 60×60 سانتيمتر به وجود مي آيد و دريچه به ابعاد واشو 50×50 سانتيمتر در چهارچوب خود به كلافبندي تيرها متصل و ميخ مي شود.

توجه 1- اتصالات چهارچوب دريچه با نشست پخ در كلافبندي تيرها انجام مي شود.

توجه 2-واشو دريچه مذكور به داخل شيرواني خواهد بود كه در موارد الزامي از آن استفاده مي شود.